...

De lockdown en het daaraan gerelateerde sociale isolement hebben een forse verandering teweeggebracht in onze gewoonten en gedrag. Met sommige verlangens bleven we allicht op onze honger - of onze dorst? - zitten. Zijn mensen daardoor meer alcohol of andere substanties gaan gebruiken, zoals sommige media en experts in de pers voorspeld hadden? Stof voor een onderzoek, meende prof. Pierre Maurage van het instituut voor onderzoekpsychologie verbonden aan de UCL. Samen met zijn team zette hij op 2 april een online peiling op bij Franstalige Belgen vanaf 18 jaar. De onderzoekers oogstten 12.000 ingevulde vragenlijsten, waarvan 9.000 volledig. Met de resultaten ter hand weet prof. Maurage het wel zeker: de lockdown, die een crisis op wereldniveau moest indijken, heeft van ons geen dronkenlappen gemaakt. "Er was nochtans met stelligheid voorspeld dat we naar de fles zouden grijpen", zegt hij. "Met dergelijke uitspraken riskeert men natuurlijk wel dat mensen die al wat predispositie hadden, helemaal over de schreef gingen. En toch: de zelfgerapporteerde consumptie is stabiel gebleven of zelfs gedaald. Slechts 25% van de respondenten meldt een toegenomen alcoholconsumptie, terwijl 46% aangeeft dat hun drinkgewoonten niet veranderden. Bij 29% lezen we zelfs een afname van het gebruik." "Wat ook opvalt: de peiling wijst op een globale afname van het gebruik van andere verslavende middelen. De terugloop bedroeg 42% voor tabak, 52% voor cannabis en 75% voor cocaïne. Die evolutie kan verklaard worden doordat mensen geen feestjes meer bouwen. In tijden van lockdown is het ook veel moeilijker om drugs aan te schaffen. Gezegd moet toch nog dat ons onderzoek ook een andere gedragswijziging vaststelde, die er misschien op wijst dat de ene verslaving door de andere werd vervangen: acht op de tien personen zegt meer tijd met het scherm bezig te zijn geweest. Het ging hoofdzakelijk om extra gebruik van de sociale media." Pierre Maurage wijst erop dat de vastgestelde trends te maken hebben met gelegenheid om te drinken. "Mensen konden de voorbije maanden geen zaterdagavond met vrienden meer doorbrengen. Het aperitief met de familie op zondag zat er ook al niet meer in. De afname van de alcoholconsumptie is sterker uitgesproken bij mannen, die in normale omstandigheden meer gelegenheid hebben om een glas te drinken, hetzij op café, hetzij in cafetaria van sportclubs. Ook jongeren zijn opmerkelijk minder alcohol gaan gebruiken. De daling is vooral fors bij studenten, en al helemaal als ze van het mannelijk geslacht zijn. Sommige mensen rapporteren dan weer een stijging omdat virtuele drinks in de mode zijn." "Factoren zoals zich moeten afzonderen op het platteland, sociaal isolement of verveling spelen niet significant mee. Maar anders ligt het met de werk- omstandigheden: toegenomen alcoholconsumptie is frequenter bij personen die plots overgeschakeld zijn op telewerken of die hun werkzaamheden moesten opschorten. Mensen die van thuis uit werken zullen al eens sneller een aperitief of een glas wijn bij het middageten nemen. En wie geen tijd in het verkeer hoeft te verliezen, heeft meer beschikbaarheid om te ontspannen met een drankje binnen handbereik. Gezegd mag nog dat een stijging van de alcoholconsumptie vaker werd gezien bij hoogopgeleiden." Men kan zich ook een reeks emotionele factoren voorstellen die het drinkgedrag beïnvloeden. "De behoefte om in de drank te vliegen is deels gerelateerd aan negatieve emoties veroorzaakt door de lockdown: angst, agitatie of ergernis", stelt prof. Maurage. "Alcohol kan deze emoties reguleren en de stemming zelfs doen omslaan in een gevoel van rust en opgewektheid. Mensen geven ook aan dat ze stress krijgen omdat ze inkomensverlies lijden, of zich druk maken hun werk, hun gezin, en het gevoel van machteloosheid tegenover deze crisis. Mensen zijn bang om besmet te raken en piekeren over wat de toekomst zal brengen." "Vanuit een bepaald standpunt kan telewerken dan weer een afname van de alcoholconsumptie teweegbrengen: het gebeurt al eens dat iemand drinkt omdat hij of zij een moeilijke dag gehad heeft op kantoor." De peiling is betrouwbaar, omdat ze berust op een brede, gestratificeerde steekproef, die representatief is voor Franstalig België op het vlak van leeftijdsgroepen, sekseratio en opleidingsniveau. De auteurs voorzagen in een longitudinale follow-up: drie weken na de eerste deelname vroegen ze de respondenten de vragenlijst een tweede keer in te vullen. Er is een derde fase gepland, na de lockdown, als de cafés opnieuw open zullen zijn en de gelegenheden om te drinken met vrienden en familie opnieuw toenemen. Met een vollediger set verfijnde resultaten wordt publicatie in de internationale literatuur een optie.