...

Het risico van covid-19- patiënten inschatten blijft een hachelijke onderneming. "Ik heb patiënten van 40 gezien die in een goede algemene toestand opgenomen werden en na drie dagen overleden, en negentigers die na twee maanden intensieve zorg weer naar het woonzorgcentrum zijn gegaan", getuigt een arts in het midden van de pandemie.Comorbiditeit, de chronologische leeftijd en een verzwakt immuunsysteem kunnen resulteren in een ernstige covid-19. Maar op zichzelf volstaat dat niet om verschillen tussen patiënten te verklaren. Vorsers van de Cliniques Universitaires Saint-Luc en de UCLouvain hebben hier belangrijk werk geleverd. Ze combineerden vaststellingen aan het bed van de patiënt met translationeel onderzoek, meer bepaald door analyse van de telomeren van de patiënten. Telomeren zijn DNA-sequenties die het uiteinde van de chromosomen beschermen en korter worden bij elke celdeling. De lengte van de telomeren vermindert naarmate de cel en het individu verouderen. Als ze te kort worden, met name bij ouderen, treden de cellen in senescentie. Telomeren fungeren dus als biologische klok voor de cel. "De lengte van de telomeren is echter niet bij alle mensen van eenzelfde leeftijd gelijk en hangt onder andere af van genetische varianten. Een verkorting van de telomeren werkt het optreden van tal van chronische ziekten in de hand en blijkt ook invloed te hebben op de verdediging tegen virussen. Mensen met kortere telomeren zouden hun voorraad aan immuuncellen sneller uitputten", zegt prof. Antoine Froidure, pneumoloog aan de Cliniques Universitaires Saint-Luc en het Institut de Recherche Expérimentale et Clinique van de UCLouvain. Hij is coauteur van het artikel in het recentste nummer van Aging, waarin hij zijn ontdekkingen en die van zijn collega's beschrijft.De vorsers onderzochten 70 patiënten van 27-96 jaar, die tijdens de eerste golf van de pandemie (tussen 7 april en 27 mei 2020) in het ziekenhuis werden opgenomen met covid-19. Ze vergeleken die patiënten met een controlegroep van 500 mensen zonder covid-19. De telomeren waren korter bij de covid-19-patiënten dan in de controlegroep. Het risico van opname op intensieve zorg of overlijden was significant hoger bij de patiënten met zeer korte telomeren (lager dan percentiel 10 voor de leeftijd). "Dat kan ons een beter inzicht geven in de immunologische mechanismen die in werking treden bij een SARS-CoV-2-infectie", denkt Antoine Froidure. Meting van de lengte van de telomeren is echter geen routineonderzoek, verre van. Maar het toeval wil dat de groep van prof. Anabelle Decottignies van het vermaarde de Duve Instituut een techniek ontwikkeld heeft om de lengte van de telomeren in menselijke bloedcellen routinematig te meten. "De ontwikkeling van die techniek heeft meerdere jaren geduurd. We hebben daarvoor samengewerkt met professor Bénédicte Brichard en professor Isabelle Scheers van de Cliniques Universitaires St-Luc voor het verzamelen van 491 controlebloedstalen. Meting van de lengte van de telomeren kan waardevolle informatie geven bij tal van ziekten, waaronder zeldzame ziekten. Longfibrose bijvoorbeeld treedt normaal op op een gemiddelde leeftijd van ongeveer 65 jaar, maar sommige patiënten krijgen longfibrose op de leeftijd van 40 of 45 jaar. Zij vertonen misschien een zeldzame mutatie, die de lengte van de telomeren sterk vermindert. Met onze test kunnen we dat snel opsporen, wat diagnostisch belangrijk kan zijn", aldus Anabelle Decottignies."Er zijn tal van mogelijke toepassingen. Zo kunnen we nagaan of mogelijke orgaandonoren geen te korte telomeren hebben. Dat zou immers negatieve invloed hebben op de overleving van het getransplanteerde orgaan. Met die techniek kunnen we ook bij kinderen beenmergaplasie opsporen als gevolg van een snellere veroudering gerelateerd aan een aangeboren genetische mutatie. In voorkomend geval kunnen we zo ook beenmergdonoren bij de naaste familie selecteren (sommige donoren hebben de mutatie en andere niet). Als de mutatie in de familie loopt, kan ze het optreden van symptomen tijdens de volgende generaties versnellen. Als de eerste generatie problemen krijgt op de leeftijd van 60 jaar, zou de derde al problemen kunnen krijgen op de leeftijd van 20 jaar." Zou dat kunnen uitmonden in een behandeling? Kunnen we de telomeren 'verlengen'? "Sommige onderzoekers hopen inderdaad dat te kunnen doen door injectie van telomerase in het lichaam. Maar dat raad ik ten stelligste af. Bij muizen heeft het geleid tot het ontstaan van kanker. Dat is trouwens gemakkelijk te verklaren. Kankercellen proberen het eeuwig leven te krijgen, hun natuurlijke veroudering uit te schakelen. Als je dan telomerase injecteert, creëer je effectief zo'n onsterfelijke cel en krijgt de kanker de kans om zich gemakkelijker te ontwikkelen", concludeert Anabelle Decottignies.