...

De 31-jarige patiënt en vader van twee kinderen lijdt aan een erfelijke hartafwijking en was gehospitaliseerd sinds 26 november 2021. Volgens zijn vader wilde hij zich niet laten vaccineren omdat hij bang is voor bijwerkingen, en schrapte het Brigham and Women's Hospital in Boston hem daarom van de wachtlijst voor een harttransplantatie. Volgens een woordvoerder van het ziekenhuis stond de man zelfs nooit op een wachtlijst, en dienen alle patiënten hun levensstijl en gedrag aan te passen om de beste kansen op een succesvolle transplantatie te creëren. Vaccinatie hoort daarbij. Het bericht lokte heel wat reacties uit op sociale media in de VS, waar slechts 63% van de volwassen bevolking zich heeft laten vaccineren. Het ziekenhuis werd ervan beschuldigd ongevaccineerden te discrimineren en zelfs de dood in te jagen. Vanuit medisch en ethisch perspectief is de beslissing van het ziekenhuis perfect verdedigbaar, zegt prof. em. Paul Cosyns, ondervoorzitter van het Belgisch Raadgevend Comité voor Bio-ethiek. "Voor transplantaties zijn er medische voorwaarden, en als die niet vervuld worden, kan een patiënt geweigerd worden of zijn plaats op de wachtlijst verliezen. Ik kan me inbeelden dat het transplantatieteam in deze casus zo geredeneerd heeft. Na een transplantatie moet een patiënt zware immunosuppressiva innemen. In die context kan het feit van niet gevaccineerd te zijn een medisch probleem vormen." Prof. Chris Gastmans, directeur van het Interfacultair Centrum voor Biomedische Ethiek en Recht van de KU Leuven, is het daarmee eens. "Organen voor transplantatie zijn een schaars goed waarmee men zeer zorgvuldig moet omspringen. Bij de toewijzing van organen wordt daarom vanuit een utilitaristisch perspectief geredeneerd: hoe kunnen we die organen gebruiken op een manier dat ze zoveel mogelijk tot nut zijn, en vermijden om ingrepen te doen die niets of weinig opleveren? Dat gebeurt ook in normale omstandigheden, los van covid-19. Wie op een transplantatielijst wil staan, moet zich aan een aantal regels houden, bijvoorbeeld een gezonde levensstijl aanhouden, zodat de kansen maximaal zijn dat het orgaan goed wordt aangenomen." De Ethische Commissie Zorg van UZ Leuven heeft al een advies geformuleerd waarin ze stelt dat het weigeren van een covid-19 vaccinatie een geldige reden kan zijn om een patiënt niet te listen voor transplantatie, zegt Paul Cosyns. "Ik heb geen weet van adviezen van andere CME's, maar ik ben er quasi zeker van dat iedereen volgens dezelfde lijn redeneert." De boodschap mag volgens Cosyns niet zijn dat wie niet gevaccineerd is, sowieso uitgesloten is van transplantatie. "Maar de vaccinatie kan wel beschouwd worden als een noodzakelijke voorwaarde om in aanmerking te komen, gezien de behandeling die een patiënt na de ingreep moet volgen. Een alcoholist zal evenmin in aanmerking komen voor een levertransplantatie zolang hij blijft drinken." Er is dus geen sprake van ongeoorloofde discriminatie van niet-gevaccineerden, stelt Chris Gastmans. "Uiteraard dient men de patiënt wel goed te informeren over de consequenties van zijn autonome beslissing. Men mag hem niet dwingen om zich te laten vaccineren, maar moet hem proberen te motiveren om dat toch te doen. Zo'n beslissing is ook niet definitief: als de patiënt zich bedenkt, kan hij weer op die lijst komen te staan. Ook als de covid-19 pandemie verder evolueert en het belang van vaccinatie minder prangend wordt, zou het niet verantwoord zijn om die persoon geen kansen meer te geven." "Het blijft zo dat alle patiënten recht hebben op zorg, en dus ook op een transplantatie als dat aangewezen is. Maar de zorgverlener moet wel rekening houden met de realiteit. De vraag naar organen is vele malen groter dan het aanbod - ook in ons land overlijden mensen terwijl ze op de wachtlijst staan. De ethische regel is dan dat je de patiënt kiest waarbij de kans op een geslaagde transplantatie het grootst is", besluit Paul Cosyns.