...

Onze studie toont dat de overbelasting van de intensieve zorg geassocieerd is met een grotere mortaliteit onder covidpatiënten op IC, zo luidt de conclusie van de studie van prof. Fabio Silvo Taccone en zijn collega's van de Belgische Vereniging voor Intensieve Geneeskunde en de 'Belgian collaborative group on covid-19 hospital surveillance' gecoördineerd door Sciensano. Prof. Taccone, eerste auteur en intensivist in het Brusselse Erasmusziekenhuis (ULB), stelt dat een patiënt gemiddeld 6 procent meer risico liep om te overlijden tijdens een periode van overbelasting op intensieve zorg. Bij de studie waren 1.747 patiënten betrokken die in de Belgische ziekenhuizen op IC waren opgevangen tussen maart en augustus 2020. Welgeteld 632 van hen (dat is 36,1%) zijn tijdens hun opname overleden. "Ons onderzoek heeft bevestigd dat hun hoge leeftijd en de aanwezigheid van comorbiditeiten, zoals chronische longaandoeningen, nierziekten en immuundeficiëntie, het overlijdensrisico wel degelijk verhogen. Ook patiënten die invasief beademd moeten worden of die extracorporele membraanoxygenatie (ECMO) nodig hebben, lopen een groter sterfterisico." Verder leren we dat de capaciteit aan adequaat bemande IC-bedden af en toe overschreden werd, met een significante surmortaliteit tot gevolg, gelinkt aan de organisatie van de zorg. Volgens prof. Taccone kreeg ons zorgsysteem op het hoogtepunt van de epidemie een nooit geziene toestroom van IC-patiënten te verwerken. "In sommige ziekenhuizen was het aantal erkende IC-bedden niet voldoende om alle covid- en niet-covidpatiënten op te vangen die intensieve zorg nodig hadden." Uit de studie blijkt dat ziekenhuizen vaak de niet-covidzorg hebben moeten afbouwen en andere afdelingen en operatiezalen ombouwen tot nieuwe IC-afdelingen. Op die manier konden ze wel voldoende IC-bedden en ventilatoren voorzien. De grootste uitdaging was om die bijkomende capaciteit te bemannen met voldoende opgeleid en ervaren personeel, met name dan op de intensieve zorg. "Zes procent surmortaliteit, dat lijkt weinig, maar met een groot aantal patiënten, hebben we het al gauw over tientallen overlijdens die theoretisch te voorkomen waren. We moeten dus ingrijpen om die overbelasting nu en in de toekomst te vermijden. De regels bepalen dat vanaf een bepaalde bezettingsgraad op intensieve zorg er bijkomende capaciteit wordt gecreëerd door niet-urgente zorg stil te leggen en die vrijgekomen bedden om te bouwen naar IC. Een ontwaakruimte ombouwen bijvoorbeeld, is op zich geen groot logistiek probleem, want de toestellen zijn dezelfde. Maar essentieel is het personeel. Op intensieve zorg is het personeel specifiek opgeleid en voldoende ervaren voor de kritieke en vaak moeilijke zorg die daar wordt toegediend. Die opleiding staat open voor heel wat personeelsleden in de ziekenhuizen, maar ze vergt veel persoonlijk engagement en vooral tijd. Je kan dus niet zomaar bijkomende bedden uitbouwen zonder dat de kwaliteit daar onder lijdt. Covidbedden zijn wel superintensief." Volgens prof. Pierre-François Laterre, diensthoofd intensieve zorg in het UZ St-Luc, zijn de cijfers die we niet kennen, net het belangrijkste in dergelijke studies. "Denken we aan het aantal mensen die in staat zijn om een ziekenhuisbed om te bouwen tot een superintensief bed. Die specifiek opgeleide personen zijn zeldzaam. Ze hebben vijf jaar hoger onderwijs achter de rug, met meerdere stages als eerste ervaring op het terrein. Maar als de gezondheidssituatie ons in fase 2b brengt, met dus 15 procent meer bedden, staat er niet meteen 15 procent meer personeel klaar. In de grote ziekehuizen kunnen enkele mensen die op andere diensten werkzaam zijn, worden opgevorderd, maar dat is meestal niet toereikend. En in ziekenhuizen met tien of twaalf bedden intensieve zorg, is dat uiteraard zo goed als onmogelijk." We laten ons op het verkeerde been zetten door het feit dat het aantal van 2.000 patiënten op intensieve zorg niet bereikt werd. "Dat gemiddelde gaat voorbij aan het feit dat we, met name in Luik en Henegouwen, maar ook elders, bedden tekort hebben. Dertig patiënten werden naar Duitsland overgebracht. Dat tekort is niet noodzakelijk cijfermatig, maar wordt veroorzaakt doordat het zorgpersoneel uitvalt, door ziekte of een te zware werklast. Intensieve bedden met invasieve beademing of ECMO zijn uiterst complexe en lastige situaties: de patiënt moet regelmatig omgedraaid worden en er is constante bewaking vereist. Het is bijna belangrijker om ervaren verpleegkundig personeel in huis te hebben dan artsen, om zo'n hoogstaande zorg te kunnen garanderen. Het klopt dat België binnen Europa in verhouding het grootste aantal IC-bedden heeft, na Duitsland en Oostenrijk. En dat de 2.000 beschikbare covidbedden niet overschreden zijn. Maar meer bedden voorzien met personeel dat hiervoor onvoldoende geschoold is, betekent wel een bijkomend risico op morbiditeit en mortaliteit."Prof. Laterre wil de huidige crisis aanvatten om te gaan nadenken over het gepaste aantal IC-bedden rekening houdend met het vereiste personeel, en met welbepaalde periodes doorheen het jaar.