Het vaccin en de Belgen

In zijn openingsrede benadrukte organisator prof. Pierre Van Damme (VAXINFECTIO, Universiteit Antwerpen) andermaal dat geen enkele concessie op veiligheid werd gedaan bij de snelle ontwikkeling van het vaccin tegen covid-19. Dat kan allicht niet vaak genoeg gezegd worden, want het ijltempo waarin de eerste vaccins ter beschikking werden gesteld, blijkt in de geest van vaccintwijfelaars één van de belangrijkste beweegredenen voor terughoudendheid te zijn. Ook de 'Grote Corona Studie' van de Universiteit Antwerpen toont het aan (*). De overgrote meerderheid van de deelnemers aan die enquête kunnen zich vinden in de stelling dat vaccins nuttig en doeltreffend zijn. Maar uit de cijfers komt ook naar voren dat ongeveer de helft van de respondenten bezorgd is over het mogelijke optreden van ernstige bijwerkingen. En wat zouden ze doen als ze een vaccin aangeboden kregen dat met zekerheid doeltreffend én veilig is? Dan is 84% bereid het bij zichzelf te laten toedienen. Opgesplitst naar leeftijdscategorieën is de vaccinatiebereidheid het hoogst bij de 50-plussers en zeker bij de 70-plussers. Ze is iets hoger bij mannen dan bij vrouwen, bij hoger- dan bij lageropgeleiden, en bij welgestelden dan bij sociaal kwetsbare personen. "Personen die het financieel moeilijker hebben, werden waarschijnlijk minder goed door onze enquête bereikt", waarschuwt prof. Philippe Beutels (VAXINFECTIO). "Dat is zeker een aspect waarmee we bij de communicatie rond de vaccinatie tegen covid-19 en bij de uitrol van het vaccinatieprogramma rekening mee moeten houden." Als belangrijkste argument voor vaccinatietwijfel of -weigering geven de respondenten aan dat de veiligheid van het coronavaccin niet voldoende gegarandeerd is. Op de tweede plaats komt de uitspraak: "Ik wacht liever af tot er voldoende andere mensen gevaccineerd zijn". Nummer drie in het rijtje is het idee dat het vaccin te snel ontwikkeld is om betrouwbaar te zijn.Vaccinatietwijfel en -weigering kunnen worden aangewakkerd door desinformatie die circuleert op sociale media. Zo ging het gerucht de ronde dat Bill Gates het vaccin wil gebruiken om bij ons allemaal een traceerbare chip in te spuiten. Gelukkig blijken mensen in onze streken daar niet erg vatbaar voor. Dat komt althans naar voren uit een Vlaamse studie uitgevoerd onder leiding van prof. Karolien Poels, verbonden aan het departement communicatiewetenschappen van de Universiteit Antwerpen. Haar enquête vond plaats in november van vorig jaar, toen de eerste berichten over succesvolle resultaten met vaccinatie tegen covid-19 de media bereikten. Op dat ogenblik antwoordde 65% van de deelnemers bereid te zijn zich te laten vaccineren. De resterende groep bestond uit twijfelaars en weigeraars. De enquête wijst uit dat de respondenten wel van de circulerende complottheorieën op de hoogte zijn, maar dat ze (incluis de twijfelaars en weigeraars) er geen geloof aan hechten.Vandaar het standpunt van prof. Poels dat we moeten vermijden complottheorieën met veel omhaal te ontkrachten - of debunken, zoals het jargon zegt. Men riskeert daarmee alleen maar dat die theorieën breder verspreid raken - misschien meer in andere streken dan bij ons - en daardoor aan overtuigingskracht winnen. Het betere alternatief bestaat erin vaccinatietwijfelaars positieve berichten over de rol van het vaccin voor te leggen. Waakzamer moet men volgens Karolien Poels zijn bij berichten die een grotere schijn van geloofwaardigheid hebben. Zo worden de mRNA-vaccins ervan beschuldigd dat ze auto-immuunziekten en, bij vrouwen, infertiliteit zouden uitlokken. Hier is de Antwerpse onderzoekster formeel: die berichten moet men wél met wetenschappelijke argumenten omkaderen. Ten slotte wijst ze op de mogelijkheid van ' prebunking': onder vorm van een computerspelletje bijvoorbeeld kan men mensen desinformatie leren herkennen. Ze leren daarbij zich te hoeden voor boodschappen die geformuleerd zijn met een uitgesproken emotioneel of sensatiegericht taalgebruik. Of wanneer er veel nadruk wordt gelegd op de status of het wetenschappelijke gezag van degene die de boodschap brengt. Ten slotte nog dit: in de enquête van prof. Poels verklaarde 81% van de deelnemers dat ze inzake vaccinatie het advies van hun arts of apotheker zouden volgen. Ook bij vaccinatietwijfelaars en misschien zelfs -weigeraars zijn deze zorgverleners dus een belangrijke bron van informatie. "Er bestaat geen biologisch plausibel mechanisme dat het verband tussen vaccinatie en onvruchtbaarheid kan verklaren", meldt prof. Isabelle Leroux-Roels (Centrum voor vaccinologie, UZ Gent). "Bij dieren heeft men biodistributiestudies uitgevoerd. Met een fluorescerende merker kijkt men waar de componenten van het vaccin na toediening naartoe gaan. Zo is gebleken dat de componenten hoofdzakelijk lokaal blijven, ter hoogte van de injectieplaats en de drainerende lymfeklier. Er is geen verspreiding naar de organen, ook niet naar de voortplantingsorganen. Evenmin bestaat er interferentie met de hormonenbalans van het lichaam." "Het registratiedossier van een geneesmiddel omvat obligaat DART-studies (developmental and reproductive toxicology studies). Dat houdt in dat men bij drachtige dieren hoge dosissen van het vaccin toedient. Hierbij werd geen ongunstig effect op de pre- en postnatale ontwikkeling van de jongen gevonden." "De hypothese van een ongewenst effect op de vruchtbaarheid was gestoeld op een gelijkenis tussen het spike-eiwit en syncytine-1, een eiwit dat instaat voor de ontwikkeling van de placenta bij het begin van de zwangerschap", vult prof. Van Damme aan. "Als een vrouw na vaccinatie antistoffen vormt tegen het spike-eiwit, zouden diezelfde antistoffen in theorie syncytine-1 kunnen neutraliseren. Maar de overeenkomst tussen het spike-eiwit en syncytine-1 is zo klein dat ze in de praktijk irrelevant is voor een mogelijk ongunstig effect van het vaccin op de vruchtbaarheid." "Wat het risico op auto-immune aandoeningen betreft, weten we dat natuurlijke infecties tot auto-immune verschijnselen kunnen leiden", schetst Isabelle Leroux-Roels. "Virussen en bacteriën kunnen een zodanig hevige immuunreactie uitlokken dat de opgewekte antistoffen ook reageren tegen lichaamseigen structuren. Een voorbeeld is artritis na de ziekte van Lyme. Of endocarditis na een keelontsteking met streptokokken." "Kan een vaccin dat ook tot stand brengen? Uiteindelijk lokken we hier ook een immuunreactie uit... Daar bestaat veel onderzoek over. Er is geen enkel vaccin dat consistent aanleiding geeft tot auto-immune reacties. Er zijn wel zeer zeldzame fenomenen gerapporteerd. Bij griepvaccinatie bestaat er een kans op één miljoen op het optreden van een syndroom van Guillain-Barré, een opstijgende verlamming die aan een auto- immune reactie wordt toegeschreven. Maar na de griep zelf is het risico op dit syndroom 17 op een miljoen. Men zou dus kunnen stellen dat het vaccin hier beschermt tegen het syndroom van Guillain-Barré.Andere voorbeelden zijn schaars, omdat een vaccin een veel meer gecontroleerde immuunrespons opwekt dan een natuurlijke infectie. We denken niet dat dit voor mRNA-vaccins anders zal zijn dan voor andere vaccins, omdat de opgewekte immuunrespons dezelfde is. In ieder geval blijft men zowel in de fase 3-studies als in de post-marketingsurveillance alert voor immuungemedieerde afwijkingen."