Het memento mori van Ai Weiwei

Trouwe fans van de Biennale weten ook dat de interessantste gebeurtenissen zich vaak afspelen buiten de officiële opstelling in Giardini en Arsenale. Dat is dit jaar niet anders. Denken we maar aan de tentoonstelling van Marlene Dumas in Palazzo Grassi, de beste die we ooit van haar gezien hebben; of de geniale dubbele expositie van Anish Kapoor in het Palazzo Manfrin en de Galleria dell' Accademia.Dat alles wordt echter overtroffen door het sensationele Memento Mori van de Chinese kunstenaar Ai Weiwei in de Basilica di San Giorgio Maggiore. Voor het altaar hangt de reusachtige kroonluchter - acht meter hoog, samengesteld uit 2.000 elementen in zwart glas, zo'n 2.700 kilogram zwaar - die in de prachtige witte ruimte van de basiliek een reflectie brengt over leven en dood. De titel van het werk is La Commedia Umana, met een knipoog naar Dante. Het is echter niet de goddelijke komedie die hier wordt uitgebeeld, maar wel de menselijke 'komedie', het menselijke bestaan tussen allerlei mythologische figuren en vreemde dieren.Dit magnum opus verwijst naar de vervreemding van de mens in zijn relatie tot de natuur, een boodschap die heel helder klinkt op dit Isola di San Giorgio Maggiore, te midden van het fragiele ecosysteem van de Venetiaanse lagune. Het krachtige kunstwerk klinkt des te luider in de spirituele ruimte die de signatuur draagt van de grote Venetiaanse architect Andrea Palladio die zich afzette tegen de krullen van de barok en eenvoud en harmonie predikte. Als u het kunstwerk in detail bekijkt, komt u echter terecht in een lugubere caleidoscoop van beenderen, organen en doodshoofden die weinig goeds voorspellen voor de toekomst en uitnodigen tot een nederige reflectie. In de stilte van deze enorme ruimte kunt u niet anders dan nederig het hoofd buigen bij de boodschap van Ai Weiwei. Het werk kwam tot stand in het inmiddels legendarische glasatelier van Adriano Berengo op het eiland Murano. Belangrijk is ook de verlichting, gerealiseerd door de Italiaanse Luce5, die de kleinste details van het kunstwerk oplicht en je uitnodigt tot een diepe zelfreflectie.In de Berengo Studio, die fantastische ruimte van de oude glasblazerij met zijn zwart geblakerde muren, loopt tegelijkertijd een knappe tentoonstelling gecureerd door Adriano himself in samenwerking met Koen Vanmechelen die er kind aan huis is. Een bezoek aan de Studio vormt een contrasterende aardse aanvulling na de haast religieuze memento-mori-ervaring in de basiliek van San Giorgio Maggiore. U kunt u er werk zien van hedendaagse kunstenaars als Jimmie Durham, Tony Cragg, Thomas Schütte, Erwin Wurm, Jaume Plensa, alsook van onze landgenoten Jan Fabre, Laurent Reypens en Koen Vanmechelen zelf die er enkele sculpturen in carrara marmer en glas presenteert die eerder in de Galleria Uffizi in Firenze te zien waren. Vergeet u ook niet de Biennale zelf te bezoeken waar Francis Alÿs in het Belgisch paviljoen op videoschermen beelden met bijhorende schilderijen toont van spelende kinderen uit alle continenten. Opgelet: voor het eerst heeft de Biënnale een sluitingsdag, en dat is maandag!