...

De Canadees-Amerikaanse arts en geneticus Sharon Moalem heeft een aannemelijke hypothese die hij in recente tweets naar voren schuift, als klinische toepassing van de ideeën uit zijn boek Het sterke geslacht dat begin dit jaar verscheen. Moalem zoekt de verklaring in de genetische diversiteit van vrouwen. Vrouwen hebben twee kopieën van het X-chromosoom (één van hun moeder, één van hun vader) terwijl mannen het met de enkele kopie van moederskant moeten doen, aangevuld door het Y-chromosoom van hun vader. Terwijl mannen beschikken over slechts één kopie van elk van de ongeveer 1.000 genen op het X-chromosoom, hebben vrouwen er twee waardoor ze in veel gevallen beschikken over twee verschillende varianten van dat X-gebonden gen. Die genetische diversiteit maakt hen veerkrachtiger. Een van de twee X-chromosomen bij de vrouw wordt weliswaar in een vroeg stadium tot zwijgen gebracht in het zogenaamde Barr-lichaam. Toch blijft, in tegenstelling tot wat lang gedacht werd, een kwart van die genen actief. Het vrouwelijk lichaam is zo een mozaïek van cellen, waarin ofwel het X-chromosoom van de moeder ofwel dat van de vader tot expressie komt en vaak beide actief blijven. Een gen op het X-chromosoom speelt een sleutelrol bij covid-19. Het gen dat codeert voor de ACE2-receptor waarlangs het coronavirus in de menselijke cellen binnendringt ligt op het X-chromosoom. Mannen hebben dus maar één variant van dat eiwit. Als het virus met zijn 'spike' kan inloggen op die receptor, kan het alle cellen infecteren. Bij vrouwen zal de ene helft van de cellen een variant van dat gen hebben, de andere helft een andere. Het virus zal dus niet even gemakkelijk in alle cellen kunnen doordringen. Dat verklaart volgens Moalem waarom mannen erger te lijden hebben onder covid-19 dan vrouwen. Hun XY-combinatie legt het af tegen de XX van de vrouwen. Covid-19 is slechts het meest recente voorbeeld voor een genetisch voordeel van vrouw-zijn. Terwijl ze al eeuwenlang afgeschilderd werden als het 'zwakke geslacht' leven vrouwen langer en blijven langer gezond dan mannen. De statistieken om dat de bewijzen gaan al terug tot de 17de eeuw. Mensen die 110 jaar oud worden zijn bijna allemaal vrouwen. Meer premature meisjes overleven dan vroeggeboren jongens. Mannen mogen dan gemiddeld groter zijn en meer spierkracht hebben, ze delven het onderspit als het aankomt op levensverwachting, uithoudingsvermogen en biologische fitheid.Terwijl de gemiddelde man of vrouw één miljoen kleuren ziet, is minstens acht procent van de mannen kleurenblind terwijl wel 15 procent van de vrouwen honderd miljoen kleuren ziet. Die zien ze dankzij het dubbele aantal receptorvarianten op hun twee X-chromosomen, terwijl mannen met een defect gen op hun enige X-chromosoom geen alternatief hebben. Vrouwen zijn aanmerkelijk beter in duursporten en overleven beter in situaties van honger, ontbering of trauma. De vrouwelijke immuunrespons is sterker. De enige keerzijde van dat hyperperformante immuunsysteem is dat vrouwen meer vatbaar zijn voor auto-immuunziekten. Het geheim van de vrouwelijke kracht is dus de XX-factor, waarvoor door de (voornamelijk mannelijke) aandacht voor het Y-chromosoom nooit veel belangstelling was. Met als gevolg dat we verontrustend weinig weten over de verschillen tussen de farmacokinetiek bij mannen en vrouwen, waardoor we klinisch in het duister tasten over optimale doseringen of mogelijke bijwerkingen van geneesmiddelen. Op veel gebieden, zoals de verschillen tussen de hersenen van vrouwen en mannen, of de invloed van de omgeving op hun respectievelijke genomen, staat het onderzoek nog in de kinderschoenen, maar Moalem schuift een fascinerende hypothese naar voor die hij bovendien presenteert in een meeslepend verhaal vol relevante nevenplots uit de geschiedenis, het dierenrijk en de klinische praktijk.