Finland kiest voor nieuwe aanpak

Het Scandinavische gezondheidssysteem wordt alom geprezen als een van de meest vooruitstrevende van de wereld en wordt derhalve vaak als model voorgehouden aan andere Europese landen. Finland wordt geconfronteerd met uitdagingen die ons land niet vreemd zijn: een enorme vergrijzing (na Japan is Finland het meest vergrijsde land ter wereld), een tekort aan zorgpersoneel, het betaalbaar houden van de gezondheidszorg, ongelijkheid tussen bevolkingsgroepen, problemen die gepaard gaan met standaardisatie en de integratie en beveiliging van patiëntendata voor primair en secundair gebruik om er maar enkele te noemen. Om deze problemen aan te pakken, werd het gezondheidszorgsysteem twee jaar geleden grondig hertekend. "Zeventien jaar lang werd aan de hervorming gewerkt", zegt Elina Kettunen van het Finse ministerie van Sociale Zaken en Volksgezondheid. Tot 1 januari 2023 werd de gezondheidszorg gestructureerd op basis van 195 lokale gezondheids- en sociale diensten. Grosso modo kan worden gesteld dat de gemeenten verantwoordelijk waren voor de zorg in hun gemeente. Zeker voor kleine gemeenschappen bleek dat financieel niet langer haalbaar. Was er bij wijze van spreken één patiënt met een complexe aandoening, dan stevende de gemeenschap op het faillissement af. "Sinds iets meer dan anderhalf jaar is er een nieuwe indeling met 21 grotere 'counties'. Hoofdstad Helsinki en de regio Uusimaa - waar 1,5 van de 5,6 miljoen Finnen wonen - vormen twee bijkomende, aparte entiteiten", legt Elina Kettunen uit. "De counties nemen autonoom beslissingen voor de eigen regio. Het hoogste beslissingsorgaan binnen elke county is de 'county council', bestaande uit 59 tot 89 gekozen vertegenwoordigers. Dit beheersorgaan bestuurt alle zorg in de regio: ziekenhuizen, eerstelijnszorg, zorgtehuizen, thuiszorg, sociaal werk en de brandweer. Elke county heeft bovendien drie organen waardoor bepaalde bevolkingsgroepen invloed kunnen uitoefenen: de jongerenraad, de ouderenraad en de raad van mensen met een beperking." De centrale overheid financiert de counties dusdanig dat "voldoende gezondheids- en sociale zorg kan worden gegeven zoals voorzien in de grondwet". De counties kunnen vervolgens wel zelf bepalen hoe ze de financiële middelen verdelen tussen bijvoorbeeld de eerste lijn en meer gespecialiseerde zorg. "Meerdere factoren bepalen het bedrag dat de counties van de overheid ter beschikking krijgen", legt Kettunen uit. "Meer dan 80% wordt berekend op basis van de coëfficiënt voor gezondheids- en sociale noden, 13,4% op basis van het aantal inwoners." De counties worden vervolgens ingedeeld in vijf samenwerkingsregio's, die met name verantwoordelijk zijn voor de meer gespecialiseerde zorg. In elk van de regio's bevindt zich daarom één universitair ziekenhuis. Het grootste ziekenhuis van het land is het HUS, het universitair ziekenhuis van Helsinki. De cijfers die het ziekenhuis kan voorleggen zijn indrukwekkend: jaarlijks 700.000 behandelde patiënten, 15.300 bevallingen, 2,4 miljoen afspraken, 83.000 chirurgische ingrepen en 475 orgaantransplantaties. Hiervoor heeft het HUS 27.500 werknemers (inclusief ongeveer 5.000 artsen) in dienst. "We zijn echter steeds op zoek naar voldoende gekwalificeerd personeel", zegt CEO Matti Bergendahl. "Het budget van het ziekenhuis bedraagt ongeveer drie miljard euro. Twee derde daarvan wordt betaald door de counties behorend tot de samenwerkingsregio en de stad Helsinki. De grootste uitgavenpost zijn de lonen van de werknemers." Als grootste ziekenhuis van het land heeft het HUS ook een aantal landelijke verplichtingen. Zo staat het onder andere in voor orgaantransplantaties, de behandeling van mensen met ernstige brandwonden, stamceltransplantaties, tropische ziekten, openhartoperaties bij kinderen en de behandeling van gevaarlijke, besmettelijke aandoeningen. Van een andere orde, maar daarom niet minder interessant, is het NOVA-ziekenhuis in Jyväskylä, een stad in Centraal-Finland. Het ziekenhuis, dat werd opgeleverd in 2021, is het eerste volledig nieuw gebouwde ziekenhuis in Finland sinds 1970. "Het functionele concept en het gebouw an sich vormen een breuk met de traditionele Finse ziekenhuizen", zegt CEO Jan Tollet. Wie het gebouw betreedt, heeft niet meteen de indruk in een ziekenhuis binnen te stappen. De centrale gang is erg licht en metershoog, wat één van de deelnemers aan de studietrip de bedenking ontlokte dat het ziekenhuis wel zeer hoge energiefacturen zal krijgen in een regio waar het tot -30 graden koud kan worden in de winter. Het NOVA-ziekenhuis bestaat uit negen verdiepingen, waarvan twee ondergronds en zeven bovengronds. Opmerkelijk is dat het ziekenhuis ondanks zijn omvang slechts twee ingangen heeft. "We kozen bewust uitsluitend voor eenpersoonskamers", aldus Jan Tollet. "Dat heeft meerdere voordelen waaronder minder infecties en een betere nachtrust voor de patiënt wat bijdraagt tot een sneller herstelproces." Dat het concept ook internationaal in de smaak valt, bewijst de European Healthcare Design Award die het ziekenhuis in 2022 in de wacht wist te slepen. Hoewel geen universitair ziekenhuis, speelt het NOVA-ziekenhuis een belangrijke rol in de zorgverlening van Centraal-Finland, wat meteen aantoont hoe de counties en de zorgregio op elkaar zijn ingespeeld. Een mooi voorbeeld van de integratie van de diverse gezondheidsvoorzieningen is de manier waarop de diensten spoedgevallen zijn georganiseerd. Wie een beroep doet op een dienst spoedgevallen moet zich steeds aanmelden bij het meest nabijgelegen ziekenhuis. Enkel in bepaalde gevallen is het toegelaten meteen naar het NOVA-ziekenhuis te gaan, namelijk wanneer patiënten dezelfde dag moeten worden behandeld en er geen uitstel tot de volgende dag mogelijk is. De patiënt die naar de spoed van het NOVA-ziekenhuis wil gaan belt daarom eerst een medische hulplijn. Aan de andere kant van de lijn zit een zorgprofessional die aan de hand van een vragenlijst bepaalt of de patiënt naar het NOVA-ziekenhuis mag gaan of zich moet aanbieden bij een ander ziekenhuis of een eerstelijnscentrum. Enkele voorbeelden waarbij een bezoek aan het NOVA-ziekenhuis gerechtvaardigd is, zijn symptomen van een beroerte, hevige borstpijn, plotse en ernstige maagpijn, breuken, kinderen jonger dan drie jaar met meer dan 38° koorts en oogkwetsuren. De eerder genoemde eerstelijnscentra worden niet enkel bemand door huisartsen, maar staan ook in voor 'sociaal welzijn' en voor geestelijke gezondheidszorg. In principe gaan patiënten naar het meest nabijgelegen eerstelijnscentrum, maar ze hebben wel de mogelijkheid om eenmaal per jaar te veranderen van centrum. De toekomst van de gezondheidszorg en het succes ervan wordt in grote mate bepaald door de manier waarop data worden gebruikt. Op dat vlak blijkt Finland al ver te staan. Een gezondheidszorg die de patiënt centraal stelt, maakt dat diens data beschikbaar zijn voor elke zorgverstrekker waarop hij een beroep doet. Binnen één county worden alle patiëntendata gedeeld en ook tussen de counties onderling is uitwisseling van patiëntendata voorzien. Op die manier versterken eerste en tweede lijn elkaar. Op nationaal vlak werkt Finland zowel aan het optimaal gebruik van data voor primair als secundair gebruik. Een voorbeeld daarvan zijn de nationale registers voor diabetes, hiv, nierziekten, psychosen, neurologische aandoeningen, hart- en vaatziekten, tandzorg, intensieve zorg en reumatologie.