Wat te doen wanneer de politie hardhandig optreedt tegen een mensenmassa en de situatie op betogingen escaleert? In de straten van Tbilisi, de hoofdstad van Georgië, weten ze daar inmiddels alles van. Het land, strategisch gelegen in de Kaukasus tussen Turkije en Rusland, balanceert op een breekpunt nu de pro-Kremlinpartij Georgische Droom de macht stevig in handen heeft.
...
Op 26 oktober 2024 gingen 3,5 miljoen mensen naar de stembus voor wat als cruciale parlementsverkiezingen werd beschouwd. Hoewel recente peilingen aantonen dat zowat tachtig procent van de bevolking een pro-Europese koers steunt, behaalde de partij Georgische Droom van oligarch Bidzina Ivanisjvili - een multimiljardair die zijn fortuin vergaarde in het Rusland van de jaren '90 - 54 procent van de stemmen. Dit was een harde klap voor de Georgiërs, die hun Europese droom steeds verder in de vergetelheid zagen verdwijnen. Een maand na de gekaapte verkiezingen, op 28 november, kondigde de premier aan dat hij alle lopende EU-toetre- dingsprocedures op de lange baan zou schuiven. Voor de Georgiërs was dit de druppel die de emmer deed overlopen. Massaal trokken ze de straat op. De protesten werden echter hardhandig de kop ingedrukt. Het waterkanon werd ingezet, traangas vloeide rijkelijk en gemaskerde politiemannen - ook wel 'robocops' genoemd of nog 'Titushki's' (door de overheid betaalde milities, red.) deelden rake klappen uit. In enkele dagen tijd belandden zo'n vijfhonderd betogers in de gevangenis, waarvan tachtig eerst langs het ziekenhuis moesten vanwege zware verwondingen. Ook journalisten deelden in de klappen: een vijftigtal werd hardhandig aangepakt en zag hun werkmateriaal niet alleen geconfisqueerd, maar ook vernield. De protesten op de imposante Rustavelilaan in het hart van Tbilisi gaan onverminderd door en zijn uitgegroeid tot een dagelijkse bijeenkomst van duizenden Georgiërs die weigeren op te geven. Gehuld in Europese, Oekraïense en Georgische vlaggen trekken ze langs het parlementsgebouw, waar ze onder het toeziend oog van de politie Europese en anti-Russische leuzen scanderen. Om de systematische repressie het hoofd te bieden, hebben de betogers zich noodgedwongen georganiseerd - en wel op professionele wijze. Op een boogscheut van de Medische Universiteit van Tbilisi treffen we Luka Sichivanava. De 24-jarige student geneeskunde heeft vier jaar aan de medische universiteit gestudeerd. Vandaag zet hij zijn kennis in ten voordele van vreedzame betogers. Gezien de recente escalaties eind 2024 zag hij zich genoodzaakt de situatie beter te monitoren. "We hebben groepen opgericht via Signal en andere communicatie-apps. Intussen zijn zo'n driehonderd mensen lid geworden", vertelt hij. "Het zijn allemaal mensen met een medische achtergrond die als mobiele doktersbrigades door de straten trekken, op zoek naar slachtoffers van politiegeweld." Ze noemen zichzelf de 'First Aid Volunteers', oftewel de eerstelijnsvrijwilligers. "We verdelen ons in groepjes van vijf tot zeven vrijwilligers en krijgen elk een afgebakend gebied, enkele straten, toegewezen waarin we opereren", vervolgt Luka. "Omdat we niet weten wie wordt afgeluisterd door het regime, communiceren we steevast via walkietalkies. We zijn uiterst voorzichtig met het delen van locaties en geven straten en pleinen verschillende namen en letters, zodat wie meeluistert niet kan achterhalen waar we zijn of wie we zijn." De voorzorgsmaatregelen zijn van groot belang, zo heeft Luka Sichivanava zelf ervaren. "Verschillende vrijwilligers zijn hardhandig aangepakt door de robocops, ondanks dat we duidelijk herkenbaar zijn. We dragen witte kruisen op onze uitrusting en staan zelfs in communicatie met de overheid. De politie weet goed wie we zijn en wat we doen, ze hadden beloofd ons te sparen. Helaas bleken dat loze woorden." Doorheen de weken ontwikkelden de vrijwilligers een mobiele applicatie om in een oogwenk de locatie van de oproerpolitie te delen met andere leden van de doktersbrigade. De uitrusting van de brigade is indrukwekkend. Ze beschikken over helmen, gasmaskers en volledig uitgeruste EHBO-kits: van tourniquets tot natriumchloride-oplossingen om brandende ogen, keel en huid te verzachten, en zelfs flessen melk tegen traangas. "Dat is noodzakelijk. Tijdens de hoogdagen van de protesten, begin december, verzorgden we gemiddeld vijftig mensen per nacht", zegt Luka. "De meeste mensen hadden ernstig last van het overmatige gebruik van traangas, vaak gemengd met water in de waterkanonnen. Betogers raakten gedesoriënteerd en hadden moeite met ademhalen. Het is essentieel dat we deze mensen snel in veiligheid brengen, voordat ze vertrappeld worden door andere betogers of opgepakt door de politie." Andere vaak voorkomende kwetsuren waren hersenschuddingen en allerlei breuken. Mariam Nikuradze (33), een bekende Georgische fotojournalist, weet als geen ander wat journalistieke moed inhoudt. In 2017 richtte ze OC Media op, een onafhankelijke nieuwswebsite die de hele Kaukasus bestrijkt. Jarenlang documenteerde ze onvermoeibaar gebeurtenissen in Tbilisi en daarbuiten, gewapend met haar camera. Maar wat ze in november en december meemaakte, ging alle grenzen te buiten, zegt ze. "Ik kreeg traangas in mijn gezicht, en mijn camera werd volledig vernield door de kracht van de waterkanonnen." "We werden geïntimideerd, omsingeld en aangevallen." Betogers werden achter de politiekordons gesleept en vervolgens met vuisten, schoppen en wapenstokken mishandeld. Er zijn tal van gevallen gedocumenteerd waarbij demonstranten werden geslagen, zelfs als ze bewusteloos waren of zich niet verzetten, zoals ook Lela overkwam. "Als journalisten hebben we ons moeten aanpassen aan deze nieuwe realiteit. Dankzij donaties hebben we helmen, gasmaskers en ander veiligheidsmateriaal kunnen kopen." In het kantoor van OC Media, waar inmiddels 17 mensen werken, liggen nu stapels pershelmen, fluohesjes en perskaarten. "Het zijn dure spullen, maar noodzakelijk. De overheid probeert ons te intimideren en het ons onmogelijk te maken ons werk te doen." De maandenlange inzet van journalisten en hulpverleners in de straten van Tbilisi laat diepe sporen na. Niet alleen fysiek is het slopend, maar ook mentaal eist het werk een zware tol. Luka Sichivanava, die als geneeskundestudent dagelijks slachtoffers van politiegeweld helpt, durft er eerlijk over te spreken: "Elke keer dat je aangevallen wordt door een agent, voelt het alsof het persoonlijk is. Het is niet zomaar geweld - het is berekend. Ze kijken je recht aan terwijl ze slaan. Je kunt de haat zien in hun ogen", zegt hij met gebroken stem. De impact van die intense confrontaties is allesbehalve gering. Luka geeft toe dat hij de afgelopen maanden volledig is uitgeput, zowel lichamelijk als geestelijk. "Ik voel me mentaal kapot. Slapen lukt nauwelijks; elke nacht lig ik wakker met beelden van de protesten die door mijn hoofd razen. Soms hoor ik het geschreeuw nog, alsof ik er weer middenin sta." Zijn handen trillen even wanneer hij verdergaat. "Ik heb paniek- aanvallen, vaak zonder duidelijke aanleiding. Het gebeurt gewoon. Het is alsof mijn lichaam constant alert blijft, zelfs wanneer het stil is." Luka staat niet alleen in zijn strijd. Veel van zijn collega-vrijwilligers en medestudenten kampen met soortgelijke symptomen. De psychologische druk is niet alleen een gevolg van het geweld dat ze ondergaan, maar ook van het voortdurende gevoel van machteloosheid. "Je ziet mensen lijden, je doet wat je kunt, maar het voelt nooit genoeg. En ondertussen weet je dat de volgende klap, het volgende traangas, misschien voor jou is." Toch weigert Luka om op te geven. "Wat er gebeurt in ons land is onrechtvaardig. Dat weten we allemaal. En zolang we er iets tegen kunnen doen, blijven we doorgaan. Maar soms vraag ik me af: hoe lang kunnen we dit nog volhouden?" Zijn verhaal is exemplarisch voor de psychologische tol die het regime eist van iedereen die zich tegen de onderdrukking verzet - of het nu hulpverleners, journalisten of gewone betogers zijn.