...

Geboren in 1839, als zoon van een verpauperde grootgrondbezitter, werd Modest Moessorgski in Sint-Petersburg klaargestoomd voor een militaire loopbaan. Hij ontmoette er een legerarts en musicus, Alexander Borodin, die hem in de muziekwereld inleidde. Samen met enkele andere componisten, waaronder Mili Balakirev en Nikolay Rimski-Korsakov, vormde hij een groep slavofielen die de Russisch-nationale volksmuziek nieuw leven wilde inblazen. Behalve Balakirev had geen enkele van deze componisten een muzikaal onderricht genoten.Als emotioneel kwetsbare jongeling maakte Moessorgski een mystieke periode door, waarbij hij, mede door het overlijden van zijn vader, sterk over het mysterie van het hiernamaals bekommerd was. De dood was in zijn composities een terugkerend thema en een bron van inspiratie. Zijn gemoedstoestand bleef vrij somber en depressief. Hij verlaat het leger, en om in zijn levensonderhoud te voorzien, aanvaardt hij met tegenzin een job als ambtenaar in het ministerie van Openbare Werken. Hij is nooit getrouwd en had trouwens een aversie voor het huwelijk. Wanneer zijn vriend Rimski-Korsakov hem verlaat om met zijn verloofde in het huwelijk te treden, is hij bijzonder ontgoocheld. Al zijn tederheid gaat naar zijn moeder, die hij op handen draagt. Haar overlijden in 1865 beleeft hij dan ook als een heuse catastrofe.Jammer genoeg kende zijn muziek niet het verhoopte succes, noch bij het grote publiek, noch bij zijn vrienden musici. Op artistiek vlak voelde hij zich door hen verraden. Hij componeerde hoofdzakelijk werken voor de piano, die later in orkestrale vorm werden bewerkt, want zelf was hij daar niet zo bedreven in. Voor die bewerkingen zorgden onder andere zijn vriend Rimski-Korsakov en later ook Maurice Ravel. Als therapie voor zijn frustraties, zijn chronische emotionele instabiliteit en depressieve periodes grijpt Moessorgski steeds vaker naar de fles, met een voorliefde voor cognac. Zijn overmatige alcoholconsumptie zou reeds tijdens zijn militaire opleiding gestart zijn, maar is nadien met ups en downs steeds erger geworden. Op materieel vlak heeft hij het ook niet makkelijk. Hij kan zijn huur niet meer betalen en geraakt steeds meer aan lager wal. Hij verschijnt geregeld in beschonken toestand op bureau en wordt uiteindelijk ontslagen. Zoals vaker bij alcoholici, laat zijn voeding te wensen over.Tot enkele maanden voor zijn overlijden, is Moessorgski voor zijn verslaving nooit behandeld geweest. Hij minimaliseerde het probleem, durfde er niet voor uitkomen, had weinig vertrouwen in de geneeskunde en vreesde de gevolgen van een hospitalisatie. Hij kreeg aanvallen die aan epilepsie doen denken, maar die vermoedelijk de voorbode waren van delirium tremens.Op 12 februari 1881 stond hij in belabberde en zeer opgewonden toestand aan de deur van zangeres Leonova, die in zijn opera Boris Godounov optrad. Hij vertelde haar dat hij zwarte sneeuw zag en dat hij zich verplicht zag om op straat te gaan bedelen. Na veel aandringen, kon ze hem overtuigen om zich in een ziekenhuis te laten opnemen. Daar kreeg hij een aanval van alcoholische polyneuritis, raakte niet meer uit zijn bed, en stierf een maand na zijn hospitalisatie, op 16 maart 1881. Er werd geen autopsie verricht.Zijn chronisch alcoholisme veroorzaakte zonder twijfel een tekort aan essentiële voedingsstoffen, waaronder vitamine B. Hetzelfde jaar waarin Moessorgski overleed, beschreef de Duitse neuropsychiater Karl Wernicke (1848-1905) een encefalopathie als gevolg van chronische alcoholintoxicatie en tekort aan vitamine B1, een ziekte waarvan de symptomatologie sterk gelijkt op de symptomen die bij Moessorgski werden vastgesteld. De ziekte kan vrij snel tot decompensatie leiden, met neurologische en psychische symptomen, zoals verwardheid, evenwichtsstoornissen, hypertonie en coma. Plotse valneigingen en verlamming van de onderste ledematen zonder bewustzijnsverlies zijn het gevolg van cerebellaire atrofie.Bij Moessorgski gaat het niet om een mondaine vorm van alcoholisme zoals bij Franz Liszt, maar wel om alcoholmisbruik als vlucht voor de realiteit en voor de moeilijke levensomstandigheden, die tot een vicieuze cirkel heeft geleid. De Russische componist koos welbewust voor het celibaat en miste de nodige affectieve stabiliteit. Het einde van zijn militaire loopbaan, de financiële problemen waarin hij verwikkeld raakte, een administratieve job die hem geen enkele voldoening gaf, een gemis aan erkenning als componist, zorgden voor teleurstelling en bitterheid.Zijn composities werden slechts later als heuse parels van Russische muziek erkend, als originele creaties van een getormenteerd musicus.