'Een griezelig profetische meesterzet'

Her en der werden wenkbrauwen gefronst toen bekend raakte dat de Belgische succesregisseur Ivo van Hove (°1958) op de befaamde Cour d'honneur het Festival d'Avignon 2016 zou openen met een enscenering bij de Comédie-Française.De Comédie-Française, de rechtstreekse erfgenaam van Molières troep, is het oudste actieve theatergezelschap ter wereld, en had niet meteen de reputatie om zeer eigentijdse voorstellingen te brengen. Het was op dat moment ook 23 jaar geleden dat de Comédie-Française nog op de Cour d'honneur in het Pausenpaleis had gespeeld, een teken aan de wand.Ivo van Hove echter maakte het schijnbaar onmogelijke waar. Met Les Damnés liet de Comédie-Française weer van zich spreken. Na een reprise in eigen huis in Parijs, volgden vertoningen in New York en Londen. "Een rijke en onverbiddelijke productie", schreef The New York Times. "Van Hoves griezelig profetische meesterzet", titelde The Guardian. Op uitnodiging van deSingel is de voorstelling volgende week in de Stadsschouwburg Antwerpen te gast.Ivo van Hove baseerde zich voor Les Damnés op het filmscenario van Nicola Badalucco, Enrico Medioli en Luchino Visconti, dat aan de basis lag van Visconti's gelijknamige film, The Damned, uit 1969.Visconti toont de neergang van een steenrijke Duitse staalfamilie, de Essenbecks, die een duivelspact sluit met het opkomende naziregime. De familiepatriarch, baron Joachim, verzet zich en wordt geliquideerd. De strijd om de opvolging leidt tot een escalatie van intriges en manipulaties, verraad en moord.Historisch opent Les Damnés met de Rijksdagbrand op 27 februari 1933; het verhaal eindigt met de Nacht van de Lange Messen op 30 juni 1934. Visconti inspireerde zich op het werkelijke wedervaren van de familie Krupp, maar zette de geschiedenis naar zijn hand door de literaire invloed van onder anderen William Shakespeare, Thomas Mann, Fjodor Dostojevski en Robert Musil in zijn scenario te verwerken.Zoals zijn biografe Karin Veraart opmerkte (zie AK 2561), is Ivo van Hoves werk doordrongen van de overtuiging dat de privésfeer een afspiegeling is van hoe de samenleving functioneert, en dat het kleine en het grote aldus met elkaar verbonden zijn. Les Damnés levert het gedroomde materiaal voor deze these.Gedreven door ambitie, lust en machtshonger, worden de Essenbecks de verpersoonlijking van het Kwaad. Tegelijkertijd gebruikt Van Hove de familiekroniek als illustratie van de ideologische ontsporing van een maatschappij die uit louter economisch gewin tot de giftigste en wreedste bondgenootschappen bereid is.Meer dan 30 acteurs staan in Les Damnés op het toneel. Archiefbeelden en op de bühne gemaakte live-opnames van de spelers dragen bij tot de spanning. Er is ook muziek van de hand van Eric Sleichim, vertolkt door het Belgische saxofoonkwartet BL!NDMAN.Opmerkelijk is dat zowel deSingel als het Festival d'Avignon zich in het verleden reeds elk op hun manier engageerden voor een andere enscenering van The Damned. In 1999 speelde Theatergroep Hollandia De val van de goden op locatie op de voormalige scheepswerf van Cockerill Yards in Hoboken, in een coproductie met deSingel, in het kader van Zomer van Antwerpen.Een voorstelling die in het geheugen gegrift staat om minstens twee redenen: de bijzondere plek en de glansrollen van wijlen Jeroen Willems. In 2004 presenteerde het Festival d'Avignon ook deze voorstelling.