...

Trouwe lezers van Artsenkrant zal de naam van dr. Jan Vandermeulen allicht niet onbekend in de oren klinken. De arts-historicus publiceerde in het verleden al meerdere boeken over de oorlogsgebeurtenissen in Tielt, de wieg van de chemische oorlogsvoering (AK 2337)."Ik ben 43 jaar huisarts. Zoals elke oude huisarts maak je veel mee en ken je veel verhalen door bij mensen aan huis te komen. Ik heb altijd, op voorschriftboekjes, dat soort verhalen en anekdotes genoteerd. Die verdwenen in een grote schuif in mijn kabinet - tot ik eindelijk, tijdens corona, eens tijd heb gemaakt om die opnieuw te bekijken." Jan Vandermeulen noemt zich een kind van een orale cultuur. "Bij ons thuis in de kruidenierswinkel en bij mijn meter werden altijd verhalen verteld. Ik was door die verhalen, ook over de oorlog, gefascineerd. Ook bij patiënten, als je bijvoorbeeld polst naar een foto of een wonde behandelt, krijg je vaak flarden van unieke verhalen."Dat soort geschiedenis verdwijnt, meent de arts. "Terwijl ik het altijd belangrijk heb gevonden om net die verhalen niet verloren te laten gaan. Orale geschiedenis die verdwijnt is als een bibliotheek die in brand staat", stelt hij. En bovendien, "ik heb meermaals gemerkt dat ik verhalen heb mogen noteren waar de familie of nabestaanden van die patiënt totaal geen weet van hebben. Dat illustreert nog eens welke bijzondere positie je als huisarts bekleedt: als je jaren aan huis komt, word je een vriend des huizes." De verhalen die de huisarts voor Tielt brandt heeft geselecteerd, maken trouwens, veel meer dan andere oorlogsboeken, duidelijk "hoezeer mensen met pijn, angst en onrust geconfronteerd worden. De generatie van mijn ouders en grootouders heeft een of twee oorlogen meegemaakt. Zij wisten uit eerste hand hoe het voelde om te leven met die onrust, wat het betekende dat het front een aantal kilometers verderop lag of dat ze in de meest verwoeste stad van België (het lot van Tielt in 1940, aldus de dokter) moesten leven.""Ik denk dat de mensen in Oekraïne vandaag soortgelijke trauma's meemaken", maakt de auteur de sprong naar de harde realiteit van vandaag in Oost-Europa... "Verhalen als van de weduwe Devos die haar overleden echtgenoot gaat zoeken (en identificeren) in het verre Limburg of een jong communicantje die haar moeder verliest bij een bombardement en vele jaren na de oorlog getuigt 'als t'er ne vlieger met veel lawaai passeert, trek ik mijne kop tussen mijn schoeren (schouders)' zijn echt wel unieke getuigenissen die nog nooit zijn gepubliceerd",meent hij. De arts-historicus heeft trouwens zijn selectie van lokale Tieltse verhalen en anekdotes op een originele manier gelardeerd met een chronologisch verloop van de gebeurtenissen en literaire commentaren van onder andere André Demedts, Hugo Claus en Monica Van Paemel over zijn stad. "Door die drie elementen te verweven heb ik getracht om duidelijk te maken welk impact die oorlog heeft gehad. Er zijn hele bibliotheken volgeschreven over militaria, strategieën en zo meer. Maar de angst, pijn en ontbering van mensen, dat mag niet verloren gaan. Tielt kan daarbij als voorbeeld gelden voor wat men elders in Vlaanderen en België heeft ervaren." Veel getuigenissen die Jan Vandermeulen tijdens zijn lange carrière heeft genoteerd, komen trouwens van patiënten die inmiddels zijn overleden, krijg ik te horen. "Ik zie dit boek daarom als een cadeau voor de mensen van Tielt", klinkt het. De nog immer heel actieve huisarts - "mijn collega's vragen me met aandrang om nog niet te stoppen!" - sluit met dit boek wellicht een hoofdstuk af. "Ik heb boeken geschreven over hoe de gasaanvallen vanuit Tielt zijn geïnitieerd tijdens de Eerste Wereldoorlog, hoe Tieltenaars de komst van de Duitsers hebben ervaren, en nu is er dit boek over de aanloop naar en de meimaand van 1940. Ik heb altijd geschreven: als jongeling heb ik met collega-studenten de Tieltse stadskrant uitgegeven. Ik kijk nooit tv, maar ben een verwoed lezer. Misschien wil ik me in de toekomst wel eens aan fictie wagen zoals dokter Anton Tsjechov."