...

Sinds het opkomen van de corona-epidemie is de belangstelling voor vitamine D sterk toegenomen, wegens het gunstige effect hiervan op de immuunafweer. Vitamine D werkt meer bepaald op de aangeboren immuniteit, die bij de fysiopathologie van covid-19 een belangrijke rol speelt."Vitamine D-tekort wordt in brede kring erkend als risicofactor voor luchtweginfecties", schrijven de Amerikaanse microbioloog Mardi Crane-Godreau en haar team van Dartmouth College in Frontiers in Public Health (1). "Vitamine D beïnvloedt de expressie van talrijke genen die betrokken zijn bij luchtweginfecties en bij het functioneren van het immuunsysteem. Recentelijk is aan de hand van duizenden patiëntcasussen gebleken dat een tekort aan deze vitamine een risicofactor is voor besmetting met covid-19 én een ongunstig verloop van de infectie. Verscheidene recente studies toonden een nauw verband aan tussen vitamine D-tekort en ernstige covid-19. Het behandelen van vitamine D-tekort is een veilige en betaalbare manier om de ernst van de ziekte te beïnvloeden." Dr. Kaye schetst het plaatje van zijn kant: "Als reumatoloog komen we dagelijks in contact met stoornissen van het immuunsysteem, onder vorm van auto-immune en auto-inflammatoire ziekten, die gepaard gaan met gewrichtsinflammatie. Een hele reeks studies verwijzen naar een significante correlatie tussen ernstig vitamine D-tekort en symptomen gerelateerd aan de ernst van de inflammatie. Vandaar dat vitamine D voor ons een aandachtspunt is. Talrijke factoren beïnvloeden de vitamine D-status. Het gaat vooral om de leeftijd, de breedtegraad en de wisseling van de seizoenen. Tekort aan vitamine D ziet men ook bij personen die zich vanuit hun leefstijl, kledingstijl, religie, cultuur of professionele activiteiten weinig aan de zon blootstellen. En dan zijn er de mensen met een donkere huid."Mardi Crane-Godreau merkt op dat een disproportioneel aantal kleurlingen in de VS sterft aan covid-19: "Allicht spelen hier verschillende factoren mee, maar we kunnen niet voorbij aan de vaststelling dat deze bevolkingsgroep van oudsher opmerkelijk lagere vitamine D-waarden in het serum heeft, zoals een hele reeks gegevens aantoont." Hoe komt luchtvervuiling hier in beeld? Olivier Kaye: "In eerste instantie heeft men vastgesteld dat luchtvervuiling gepaard gaat met een ernstiger verloop van covid-19. Dat ziet men in Noord-Italië, waar de eerste golf van de epidemie dramatische gevolgen heeft gehad, met een massale oversterfte. De Povlakte is één van de meest vervuilde regio's van Europa, omdat er veel industrie gevestigd is. Hetzelfde zien we gebeuren in de Franse regio Elzas en in andere grote industriesteden. Recent onderzoek van de School of Public Health van de universiteit van Harvard bevestigt dat chronische blootstelling aan fijn stof met PM 2,5 onafhankelijk gecorreleerd is met de sterfte door covid-19 in de VS (2). Andermaal moeten we hier waarschijnlijk rekening houden met verschillende bevorderende en verwarrende factoren, zoals de bevolkingsdichtheid, het klimaat, de socio-economische status, en sommige chronische ziekten, waaronder voornamelijk het cardiometabool syndroom. Maar de hypothese in Frontiers in Public Health is toch wel intrigerend." Volgens de auteurs van het Amerikaanse artikel werkt vervuilde lucht het effect van vitamine D tegen. Op moleculair niveau is de schakel LL37, een peptide dat wordt geproduceerd door de mono/macrofagen eigen aan het aangeboren immuunsysteem. LL37 biedt bescherming tegen een breed spectrum aan micro-organismen, zoals virussen, bacteriën, parasieten en fungi. De activiteit van LL37 is nauw gecorreleerd met de plasmawaarden van vitamine D. LL37 is immers een fragment van cathelicidine (hCAP18). En laat nu het hCAP18-gen dat codeert voor cathelicidine, gedeeltelijk gereguleerd worden door vitamine D. "LL37 is ook actief tegen virussen met enveloppe, zoals het coronavirus", bevestigt dr. Kaye. "LL37 bindt zich aan het virus en beschadigt de enveloppe. Via interactie met de TLR's ( toll-like receptors) is er bovendien sprake van een dempend effect op het buitensporige immuunreacties. De zwakke verdediging van personen met een vitamine D-tekort tegen het SARS-CoV-2 zou dus deels te wijten zijn aan afgenomen waarden van LL37." "Er is echter nog een factor die op LL37 ingrijpt: fijn stof en koolstof in vervuilde lucht. Die leiden tot citrullinatie van LL37, waardoor het potentieel van deze molecule om virussen te vernietigen verloren gaat. Vanuit dat standpunt kan men dus stellen dat luchtvervuiling langs endocriene weg het immuunsysteem verstoort. Vervuilde lucht gaat de beschermende werking van vitamine D op het immuunsysteem tegen. Als iemand een tekort aan vitamine D heeft, kunnen de gevolgen daarvan nog verergerd worden door een ongezond milieu." "We hebben tijdens de eerste golf heel wat geleerd", trekt de Luikse reumatoloog zijn conclusies. "Maar het virus circuleert nog altijd, het aantal ziekenhuisopnames stijgt nog steeds en - vooral - de winter staat voor de deur. Daarom is allicht het moment gekomen om stil te staan bij factoren zoals vitamine D en luchtvervuiling. Zeker omdat België in het geheel van de Europese landen lang niet gespaard blijft als het om luchtvervuiling gaat. De jaarlijkse concentratie aan fijn stof blijft hoog in steden en industriegebieden - hoger dan wat de Wereldgezondheidsorganisatie aanbeveelt. Daarnaast hebben we in België ook een hoge prevalentie van vitamine D-tekort, die nog beduidend stijgt tijdens de herfst en de winter. In een communiqué van 22 mei stelt de Franse Academie voor Geneeskunde dat vitamine D dan misschien niet kan beschouwd worden als een preventieve of curatieve behandeling van de infectie met het SARS-CoV-2, maar wel een adjuvans is bij iedere vorm van therapie, omdat ze de inflammatoire respons en de daaraan verbonden gevolgen tegengaat. Zoals Mardi Crane-Godreau en collega's schrijven, is het toedienen van vitamine D-supplementen een eenvoudige, financieel haalbare en veilige maatregel bij de globale behandeling van covid-19." "De bedoeling is tekorten weg te werken, door middel van waarden die boven 30 ng/mL blijven. Dat is wat we in de reumatologie beogen bij patiënten met chronisch gewrichtsreuma of osteoporose. Mogelijke bijwerkingen treden alleen op als het cijfer boven 90 ng/mL stijgt, maar dat zien we in onze bevolking maar zelden. Wie een tekort heeft, krijgt een supplement van 1.000 tot 4.000 eenheden per dag, met een controle om de drie maanden en daarna jaarlijks." De hypothese in Frontiers in Public Health reikt verder. Zorgverleners, milieuwetenschappers en beleidslui vinden hier een dwingende reden om samen na te denken over de weerslag op korte en lange termijn van milieuvervuiling op de gezondheid.