...

In Belgische ziekenhuizen moet een verpleegkundige gemiddeld voor 9,4 patiënten instaan. Internationaal wordt als vuistregel aangenomen dat onveilige situaties ontstaan wanneer de verhouding tussen verpleegkundige en het aantal te verzorgen patiënten meer dan acht bedraagt. Voor een echt adequate en veilige verzorging gaat men vaak uit van nog lagere verhoudingen, afhankelijk van het type verpleegafdeling.Voor het rapport werkte het Kenniscentrum samen met het Leuvens Instituut voor Gezondheidszorgbeleid, met het team dat in 2009 een grote Europese studie naar de verpleegkundige zorg in ziekenhuizen uitvoerde (RN4CAST). Een deel van dit onderzoek werd herhaald, zodat voor de Belgische acute ziekenhuizen een vergelijking mogelijk is.Tien jaar geleden moest een verpleegkundige in de Belgische ziekenhuizen gemiddeld voor 10,7 patiënten instaan. De situatie lijkt op het eerst gezicht te zijn verbeterd, maar het rapport stelt vast dat de evolutie van de personeelsbezetting alleen maar de toegenomen zorgintensiteit heeft gevolgd. Wel hebben nu meer verpleegkundigen een bachelordiploma (63% - enkele procenten meer dan tien jaar geleden). De leiding en de verhouding met de artsen is verbeterd.Het rapport kreeg ruime aandacht in de media. We geven enkele van de opvallende bevindingen. De synthese van het rapport is, met grafieken, trouwens maar enkele tientallen pagina's lang.Op 49,39% van de patiëntdagen moet één verpleegkundige instaan voor meer dan acht personen - de grens die internationaal als onveilig wordt beschouwd.Verpleegkundigen geven aan dat ze tijdens de laatste shift gemiddeld 2,2 van zeven belangrijke klinische taken niet hadden uitgevoerd. Zo rapporteerde telkens 37% van de verpleegkundigen dat ze geen adequate observatie van de patiënt hadden kunnen doen, en dat ze bedlegerige patiënten niet van houding hadden veranderd in bed (preventie decubitus). Planning en communicatie moesten er nog vaker aan geloven. Een (troostende) babbel met de patiënt zat er voor 67% van de verpleegkundigen niet in. (Zie ook de figuur).Uit een gestandaardiseerde bevraging bleek dat 36% van de verpleegkundigen een risico heeft van burn-out. Een kwart is niet tevreden over de baan en 32% geeft aan van werk te willen veranderen (10% buiten de verpleging).Niet meer dan 46% van de verpleegkundigen beschouwt de patiëntenveiligheid op de afdeling waar ze werkzaam zijn als goed of zeer goed.Verpleegkundigen moeten al te vaak taken verrichten die even goed door ondersteunend personeel kunnen worden uitgevoerd: 82% dient al eens maaltijden op, 61% heeft ingestaan voor het transport van patiënten in het ziekenhuis.Wat opvalt in het rapport zijn de grote verschillen tussen de regio's en vooral tussen de ziekenhuizen onderling. De beste gemiddelde verhouding tussen verpleegkundige en aantal te verzorgen patiënten - over de hele dag genomen - is 6,1. De slechtste bedraagt meer dan het dubbele: 12,7. In Brusselse en Waalse ziekenhuizen loopt het personeel een groter risico van burn-out. In Vlaamse ziekenhuizen geven verpleegkundigen vaker aan dat ze activiteiten niet konden uitvoeren.Het KCE berekent dat om op korte termijn manifest onveilige situaties weg te werken - dat wil zeggen, wanneer men op elk tijdstip wil voorkomen dat een verpleegkundige voor meer dan acht patiënten moet instaan - er 2.533 voltijdse verpleegkundigen moeten bijkomen. Dat vraagt een extra budget van 159 miljoen euro. Wanneer men zich ertoe wil beperken om alleen overdag deze veilige ratio te bereiken (en dan alleen nog maar 'gemiddeld') dan volstaan 220 nieuwe voltijdse verpleegkundigen en is men er met 16 miljoen euro extra vanaf.Noteer wel dat het KCE alleen de situatie in enkele klassieke afdelingen analyseerde, in de eerste plaats de afdelingen interne geneeskunde en algemene chirurgie en bij uitbreiding pediatrie, geriatrie en revalidatie. De spoed, de psychiatrie en neurologie, en het dagziekenhuis - bijvoorbeeld - werden in deze analyse niet mee opgenomen.Het KCE heeft als opdracht voor de overheid om voor de verschillende verpleegtypes van afdelingen - en per shift - een optimale verhouding te bepalen. Maar het maakte al een schatting, gebaseerd op een vergelijking met het buitenland, van welke investering er nodig is om op vijf jaar tijd een optimaal veilige bezetting te verkrijgen.Het hanteerde daarbij twee berekeningsmethodes. Bij de eerste gaat men ervan uit dat de optimale bezetting gemiddeld wordt bereikt, bij de tweede dat de minimumnorm op elk tijdstip verzekerd is. Volgens de eerste rekenwijze zal men 5.526 extra verpleegkundigen moeten aanwerven, wat 403 miljoen euro zou kosten. Volgens de tweede methode zijn zelfs 5.888 nieuwe verpleegkundigen nodig - en een extra budget van 437 miljoen euro. Nogmaals, het gaat alleen om een aantal klassieke ziekenhuisafdelingen.Het KCE-rapport sluit af met een reeks aanbevelingen voor de verschillende overheden, de ziekenhuizen en de beroepsverenigingen. Vereenvoudiging en meer transparantie van het BFM, aanpassing van de erkenningsnormen, aanpassingen in het ziekenhuismanagement, monitoring van de bestaffing, aantrekkelijk maken van het beroep, een globaal beleid met oog op ook de thuis- en de woonzorg, en zo voorts.