De wereld van Willard

Op reis in de Verenigde Staten belandt acteur en theatermaker Tom Struyf in 2018 als bij toeval in Willard, een dorpje bij de grens met Canada. De plek trekt hem meteen aan, zeker wanneer hij ontdekt dat er van 1869 tot 1995 een belangrijke psychiatrische instelling was gevestigd, het door de staat New York opgerichte en gefinancierde Willard Asylum for the Chronic Insane.

...

De wereld is klein, zo blijkt: Dorothea Dix (1802-1887), een Amerikaanse activiste die aan de basis van de instelling lag, liet zich inspireren door het model dat door het huidige OPZ (Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum) in Geel gehanteerd wordt. Met een persoonlijk verhaal als vertrekpunt besloot Struyf om te proberen de wereld van Willard in een theaterproductie te vatten. Het resultaat, Finding Willard, houdt het midden tussen een theatervoorstelling, een documentaire en een road movie, en is typisch voor het werk dat Struyf sinds 2010 creëert. Op een even uitnodigende als vernuftige manier maakt hij het publiek deel van zijn fascinatie voor Willard, zoals hij dat dorp en die gemeenschap tijdens herhaalde bezoeken heeft leren kennen. Struyfs enthousiasme werkt echter bewust verblindend. Heden en verleden van Willard zitten complexer in elkaar dan hij bij het begin van de opvoering laat uitschijnen. Hoe verklaart Struyf zijn interesse voor een plek 6.000 kilometer hier vandaan, terwijl verwante opvattingen veel dichter bij huis, in Geel, te vinden zijn? "Bij al wat ik over Willard las en erover te horen kreeg toen ik terugging, kreeg ik het gevoel van een utopische plek, anderhalve eeuw geleden. Willard ontstond uit het besef dat er honderden mensen in overbevolkte armenhuizen zaten die daar niet thuishoorden. Er moest een aparte plek voor hen komen, waar er voor hen kon gezorgd worden, en waar ze in vrijheid konden leven: een samenlevingsvorm zonder hekwerk eromheen, waar patiënten, artsen, dorpsbewoners en hun kinderen door elkaar heen liepen en gebruik maakten van dezelfde faciliteiten. Het leek me een plek waar wij naartoe zouden willen evolueren, mocht dat überhaupt nog kunnen." In 1995 sloot het Willard Asylum for the Chronic Insane de deuren. Op dezelfde plek is nu... een gevangenis gevestigd. "Willard en Geel zijn lange tijd parallel aan elkaar geëvolueerd, maar Willard is op zeker moment een heel andere kant opgegaan", zegt Struyf. "In die zin is het voor mij ook een waarschuwing. Wat gebeurt er als de staat zich terugtrekt en alles geprivatiseerd wordt? Waar kunnen de mensen terecht die vroeger in Willard zouden hebben gewoond?"Is er een reden waarom Struyf het OPZ in Geel wel aanhaalt, maar er niet dieper op ingaat? "Corona", antwoordt hij nuchter. "Eigenlijk was het plan - en dat was ook geregeld - om het onderzoek dat we in Willard deden, ook in Geel in het klein te doen. Covid maakte dat echter onmogelijk, wat ik zeer jammer vind."