...

De studie ging van start nadat bekend raakte dat de Chinese He Jiankui het genoom van een eeneiige tweeling bewerkt had met de CRISPR-techniek. Met zijn ingreep schakelde hij de expressie van het CCR5-gen uit. He Jiankui wou hiermee nabootsen wat men ziet bij personen die van nature homozygote drager zijn van een specifieke mutatie in het CCR5-gen, met als naam delta32: deze mensen zijn resistent tegen het hiv.Het CCR5-gen codeert voor een oppervlakte-eiwit dat als co-receptor optreedt voor hiv-1, het meest voorkomende subtype van het hiv. Als die co-receptor ontbreekt of niet functioneel is, kan het hiv niet in de T-helpercellen doordringen. Dat is het geval bij homozygote dragers van de CCR5-delta32-mutatie.De CCR5-delta32-mutatie dankt haar naam aan de deletie van 32 basenparen in het betrokken gen. Zowat 10% van de Europese bevolking heeft de mutatie, goed voor 1% homozygote dragers. Het merendeel daarvan leeft in Scandinavische landen. Gedacht wordt dat de mutatie minstens 700 jaar geleden ontstond en door de Vikings over Europa verspreid werd.Dit voorjaar meldde een Amerikaans onderzoek dat homozygote dragers van de CCR5-delta32-mutatie een iets kortere levensverwachting hebben dan de algemene bevolking (zie Artsenkrant nr. 2601 dd. 27 september). Rasmus Nielsen et al. baseerden hun conclusie op gegevens afkomstig uit de UK Biobank. Ze vonden daarin minder homozygote dragers dan theoretische berekeningen voorspelden, waaruit ze concludeerden dat deze personen jonger sterven. Een mogelijke, althans gedeeltelijke verklaring voor die licht verhoogde gevoeligheid kwam vanuit een eerdere kleine studie: de homozygote dragers zouden zich minder goed verdedigen tegen griep.De bevindingen van Nielsen et al. werden gepubliceerd in Nature Medicine. Brits epidemioloog Sean Harrison wou het natrekken en ging aan de slag. Hij beschikte niet over gegevens rond de CCR5-delta32-mutatie die Nielsen uit de UK Biobank had geput, maar wel rond genetische varianten die dichtbij het CCR5-gen liggen. Normaal gezien moest ook zijn analyse op een kortere levensverwachting wijzen, omdat aanpalende delen van het genoom zeer vaak samen worden overgeërfd. Sean Harrison kon de conclusie van Nielsen echter niet reproduceren.De Amerikaanse geneticus David Reich ontwarde uiteindelijk het kluwen: hij kwam erachter dat Nielsen et al. aan de hand van de UK Biobank de prevalentie van de homozygote dragers hadden onderschat. Oorzaak daarvan was dat de genetische sonde waarmee men de CCR5-delta32-mutatie opgespoord had al eens missers maakt. De onderzoekers gaven de onjuistheid van hun publicatie sportief toe. Het oorspronkelijke artikel in Nature Medicine werd ingetrokken.In de pers wordt benadrukt dat dit incident de UK Biobank geenszins naar de prullenmand verwijst. De zwakheid betreft selectief het opsporen van de CCR5-delta32-mutatie, zo klinkt het. Meer emfase nog is er rond de relevantie van het hele gebeuren voor het debat over de Chinese tweeling. We moeten er nog altijd rekening mee houden dat de CCR5-receptor in het lichaam een rol speelt die we tot op heden niet kennen. Bovendien is de mutatie die He Jiankui induceerde, niet van het type delta32. De prognose van de kinderen blijft dus onzeker.