Binnenkort een spaarboekje tegen betaling?

In januari van dit jaar heeft de Belgische Staat een obligatielening uitgegeven van tien jaar, de typische duur van een langlopende lening met een rendement van 0,9%. Omdat het toen leek alsof de rente zou stijgen, heeft ons land ze iets onder par moeten verkopen of minder dan 100% van de nominale waarde waardoor het rendement precies 0,944% bedraagt. De zaken zijn sindsdien duidelijk veranderd - en dat is een geen understatement -: op 22 juli jl. waren de beleggers bereid om 109,313% te betalen voor een nieuwe tranche van diezelfde lening zodat het rendement deze keer op -0,038% uitkwam.Ja, u leest het goed. De rendementen worden uitgedrukt in negatieve waarden. En het is geen alleenstaand feit vermits de trend sindsdien steeds verder die richting uitgaat. Amper drie weken later werd diezelfde obligatie nog duurder verhandeld en bedroeg het rendement ongeveer -0.25%.De oorzaak van de dramatische daling van de rendementen in de eurozone is het resultaat van de politiek en vooral van de Europese Centrale Bank (ECB). En hoe kan men het langetermijnrendement verlagen? Door de prijs van de obligaties te laten stijgen (de koers). En hoe laat men de koersen stijgen? Door massaal aan te kopen.In het kader van het ECB-programma voor de aankoop van staatsobligaties heeft de bank nu in minder dan vier jaar meer dan 70 miljard euro aan Belgische staatsleningen verworven, wat meer is dan de helft van wat België heeft uitgegeven tijdens diezelfde periode. Geen wonder dus dat de koersen enerzijds stijgen en de rendementen anderzijds terugvallen, met dien verstande dat vele beleggers (banken, verzekeraars ...) op hun beurt verplicht zijn om de obligaties verder aan te kopen ondanks deze miserabele of zelfs negatieve rendementen.Maar dat alleen verklaart niet de situatie van de afgelopen maanden. De echte ommekeer in het marktsentiment gebeurde na de diverse verklaringen van centrale banken, met name de Amerikaanse FED en de Europese ECB. Einde vorig jaar en begin dit jaar geloofden we nog in een stijging van de rentevoeten door deze banken, vooral in Washington. Het rendement van obligaties was overigens toegenomen. Door toe te geven aan de druk van Donald Trump, keerde de FED haar beleid om naar een verlaging van het basistarief op 31 juli jongstleden.Mario Draghi, de president van de ECB die binnenkort wordt vervangen door Christine Lagarde, liet verstaan dat de Europese Centrale Bank zijn tarieven niet zou verhogen voor een langere periode, ook al zou de inflatie stijgen. De meeste economen hebben daaruit geconcludeerd dat we in Europa goed kunnen leven met bodemtarieven voor nog eens vijf of tien jaar.Het kan absurd lijken om een obligatie te kopen met een negatief rendement, met name -0,038% voor de Belgische staatslening van 22 juli, laat staan met een latere opbrengst van ongeveer -0,2%. Maar wat als de rente verder in het rood gaat? De obligatie zal dan een betere investering zijn, of beter gezegd een minder slechte, ook al lijkt het absurd. Maar opgelet, ga vooral niet denken dat het niet uw probleem is. De financiële wereld is sinds het begin van het voorjaar aanzienlijk veranderd, en negatieve tarieven gaan iedereen aan, burgers en vooral spaarders en wel op meerdere vlakken.1. Het spaarboekje aan 0%?Op 1 augustus gooide de CEO van ING België een knuppel in het hoenderhok: "Het tarief van 0,11% op het spaarboekje heeft geen zin meer. We moeten naar een rente van 0% gaan." Hij sprak ten persoonlijke titel, maar het is duidelijk dat de uitspraak een reflectie is van de standpunten van zijn collega's.Hoe kan men zeggen dat een rente van 0,11%, zoals die nu door de meeste instellingen wordt gegeven, excessief is? U moet echter weten dat het geld van de spaarboekjes ver boven de noden van Belgische banken gaat. En wanneer de banken te veel geld hebben, dan moeten ze dat parkeren bij de ECB, waar het belast wordt met een negatieve rente van -0,4%. Door geen rente meer te moeten betalen op de spaarboekjes zou de totale kosten kunnen verminderen en dat zou beleggers misschien kunnen ontmoedigen.Doel: het waanzinnig bedrag 265 miljard euro doen dalen.Slaagkans? Nee, zeggen de meeste waarnemers, omdat het nefast zou zijn voor de populariteit van een overheid om het wettelijke niveau van 0,1% af te schaffen voor de basisrente en 0,10% voor de getrouwheidspremie. Voorlopig...2. Betalen om geld te deponeren?Vermits de banken te veel geld hebben en omdat de ECB dat extra geld met een negatieve rente belast, zou het dan niet logisch zijn om de bankrekeningen en deposito's af te remmen, net zoals de spaarboekjes? Geld dat gestort wordt in de bank zou zo belast worden met een negatieve rente.Slaagkans? Ja. Sinds een aantal jaren worden grote zakelijke deposito's onderworpen aan een negatieve rente zoals KBC en ING onlangs officieel hebben gemeld. Het gaat vermoedelijk dezelfde kant op voor (grote) deposito's van particulieren. Dat is al het geval in Duitsland.Uit een recent onderzoek gepubliceerd door de Süddeutsche Zeitung blijkt dat bijna alle Duitse banken hun zakelijke klanten bestraffen en dat ongeveer een 30-tal banken hetzelfde doet met mensen die ten minste 100.000 euro op hun rekening hebben. Het tarief bedraagt meestal 0,4%, op basis van dat van de ECB3. Een negatieve hypotheekrente?Een aantal mensen die voor een variabele rente kozen, hebben hier ongeveer twee jaar geleden al van geprofiteerd, maar dat was eerder een toeval: de banken hadden een (neerwaarts) aanpassingsmechanisme bedacht voor de hypotheekrente in functie van de evolutie van de langetermijnrente op de markt, maar het model had geen rekening gehouden met de spectaculaire val van de rente. Het is wel het geval in Denemarken met een formule van variabele rentevoeten.Slaagkans? In theorie is het niet absurd en dat is ook de Deense redenering: beter lenen aan -0,1% dan geld deponeren bij de ECB aan -0,4%. In België is het voorlopig nog niet zo ver omdat het zou kunnen leiden tot een jammerlijke 'prijzenoorlog'. Vooral omdat het nutteloos is de al hoge vraag naar hypotheken in ons land te stimuleren.4. Bankkosten verhogen?De daling van de langetermijnrente verlaagt de winsten van de banken aanzienlijk. Hetzelfde geldt voor het tarief van -0,4% op deposito's bij de ECB: men schat de jaarlijkse kost op een 7,5 miljard euro voor alle banken in het eurogebied. Maar het is echter niet onmogelijk dat dit percentage snel zal overgaan tot -0,6%! De banken zouden dan snel in de verleiding kunnen komen om de tarieven te verhogen ...Slaagkans? Ja en nogmaals, het voorbeeld komt uit Duitsland. Hetzelfde onderzoek geeft aan dat één vijfde van de banken bepaalde tarieven alleen voor de eerste helft van dit jaar verhoogde. Men kan zich voorstellen dat het de tweede jaarhelft ook om een aanzienlijk deel zou kunnen gaan... Maar het is ook zo dat de kosten aangerekend door banken in België in het algemeen lager zijn dan in de buurlanden.Niet alleen brengt sparen weinig tot niets meer op, maar zelfs die aalmoes willen ze nu nog verlagen, zo klinkt het hier en daar, waarbij sparen en beleggen vaak met elkaar verward worden. Tot 100.000 euro én opvraagbaar van de ene op de andere dag zonder eventuele waardevermindering, is het spaarboekje per definitie een veilige belegging, maar er is geen enkele reden om het te beschouwen als een goede investering. Maar dan nog is het niet normaal dat het spaarboekje vandaag verlieslatend is. De CEO van ING, die het over een nultarief had, pleitte onlangs voor een diversificatie van de spaarmogelijkheden: "We kunnen bijvoorbeeld elke maand een klein bedrag investeren op de beurs. Op lange termijn is dat beter voor de koopkracht." Jammer genoeg is dat alleen een optie voor een minderheid van de Belgen...