...

Begin september had het Britse geneesmiddelenagentschap (UK's Medicines and Healthcare Products Regulatory Agency, MHRA) iets meer dan 30.000 meldingen van afwijkende menstruatie gekregen bij vrouwen kort na het toedienen van een vaccin tegen covid-19. Het ging hoofdzakelijk om een ongewoon overvloedig bloedverlies of een verlengde cyclus. Bij de meeste vrouwen was er sprake van een éénmalig incident na de vaccinatie. De volgende cyclus was doorgaans opnieuw normaal. Volgens het MHRA kan men uit de meldingen niet afleiden dat er een verband zou bestaan tussen de vaccinatie en verstoring van de menstruele cyclus. Het aantal meldingen, zo zegt de Britse overheid, is laag ten opzichte van het aantal gevaccineerde personen. Bovendien is het een druppel in de oceaan in vergelijking met de incidentie van menstruele stoornissen in het algemeen.Toch willen beleidsmakers meer zekerheid. De Amerikaanse National Institutes of Health hebben alvast 1,7 miljoen dollar vrijgegeven voor onderzoek. Er zal een nauwgezette vergelijking worden gemaakt rond menstruele stoornissen bij gevaccineerde en niet-gevaccineerde vrouwen. Intussen formuleert de literatuur hypothesen rond het mogelijke mechanisme achter de verstoring van het menstruele ritme. Het verschijnsel is gemeld na het toedienen van zowel mRNA-vaccins als virale-vectorvaccins. Dat wijst erop dat een causaal verband - als dat er dan al is - niet kan worden verklaard door componenten van het vaccin zelf. De oorzakelijke factor zou veeleer de immuunrespons op het vaccin zijn. Geen primeur, in dat geval: menstruele stoornissen zijn ook met vaccinatie tegen het HPV en hepatitis B in verband gebracht. De menstruele cyclus is overigens gevoelig voor activering van het immuunsysteem door allerhande prikkels, waaronder virale infecties. Een studie vond een verstoorde cyclus bij één vierde van de menstruerende vrouwen die met covid-19 in het ziekenhuis waren opgenomen.Eén mogelijk mechanisme dat kan verklaren hoe de immuunrespons de menses van slag brengt, is beïnvloeding van het hormonale systeem dat de cyclus regelt. Zo weet men dat de secretie van de gonadotropines geremd wordt door stresshormonen, waaronder cortisol en (nor-)adrenaline. De rol van dat mechanisme is vooral goed aangetoond bij chronische stress, zoals zware fysieke training. Bij acute stoornissen bereikt het zelden een voldoende intensiteit om klinisch tot uiting te komen. En als er stoornissen zijn, wijken ze doorgaans spoedig - zoals bij de meldingen in verband met covid-19. Een andere mogelijke verklaring is verhoogde reactiviteit van de immuuncellen die betrokken zijn bij de opbouw van het endometrium. Of nog, de inflammatie uitgelokt door de immuunrespons op het vaccin kan de ovariële functie tijdelijk doen afnemen. Dit is een normale fysiologische reactie: in tijden van stress probeert het lichaam het optreden van een zwangerschap te vermijden, om energie te sparen. Eén enkele verstoorde cyclus, een anekdotisch gegeven? Niet helemaal, weerlegt immunologe Victoria Male in British Medical Journal. Ze wijst erop dat het succes van het vaccinatieprogramma tegen covid-19 gedeeltelijk kan afhangen van duidelijke gegevens rond de menstruele stoornissen. Vaccinatietwijfel bij jonge vrouwen wordt immers grotendeels bepaald door valse beweringen rond een ongunstig effect van vaccins tegen covid-19 op de vruchtbaarheid. Gebrek aan duidelijkheid rond het effect op de menses kan de twijfel nog versterken. Daarnaast moeten artsen over de nodige gegevens beschikken, zodat ze de juiste informatie kunnen geven aan patiënten die op de regelmaat van hun cyclus rekenen om zwangerschap te induceren of te vermijden. En nogmaals, om kwakkels te ontkrachten: er is geen effect van vaccins tegen covid-19 op de vruchtbaarheid aangetoond. In klinische studies komen ongeplande zwangerschappen even vaak voor in gevaccineerde als in niet-gevaccineerde groepen. Vruchtbaarheidscentra meten dezelfde vruchtbaarheidsparameters en zwangerschapsincidentie in beide groepen. Uit de meldingen rond verstoorde cycli aansluitend bij de menstruatie, kunnen we minstens één les onthouden, concludeert Victoria Male. Er moeten nu nieuwe gecontroleerde studies worden opgezet om de invloed van vaccin op de menstruele cyclus te bevestigen en te verhelderen - of te ontkrachten. Eigenlijk was men dit dus beter, van meet af aan, nagegaan in de grote klinische studies die de doeltreffendheid en de bijwerkingen van het vaccin evalueerden. Vrouwen denken er niet aan om in het kader van een klinische studie spontaan mensesstoornissen te melden. Het navragen daarvan moet expliciet in het protocol worden opgenomen.