...

Een hele reeks studies toont aan dat algemene malnutritie de immuniteit ongunstig beïnvloedt (1), steekt prof. Martens van wal. "In de literatuur wordt dit bestempeld als ' protein-energy malnutrition' (PEM), een term die verwijst naar een gebrek aan eiwitten en calorieën in de voeding." "Op wereldvlak lijden twee miljard mensen aan PEM. In België ziet men dat hoofdzakelijk bij kwetsbare ouderen. De cijfers lopen wat uiteen, maar we mogen stellen dat minstens 25% van de 75-plussers algemeen ondervoed is. Dat is zeker het geval in woonzorgcentra, omdat daar vooral kwetsbare ouderen samenstromen." Dat algemene malnutritie de barrièrefunctie van het lichaam in het gedrang brengt, is genoegzaam bewezen. Er ontstaan bovendien deficiënties van het aangeboren en het adaptief immuunsysteem. Herstelmechanismen worden minder performant. Globaal verhogen deze afwijkingen de gevoeligheid voor infecties. Naast algemene malnutritie bestaan er specifieke tekorten aan hormonen en micronutriënten. "Ik was tevreden in de enquête te lezen dat de meeste artsen goed kunnen duiden welke micronutriënten belangrijk zijn", zegt Geert Martens. "Vitamine D krijgt bijvoorbeeld veel aandacht. Een tiental studies, waaronder de onze (2)(*), hebben intussen aangetoond dat er een verband bestaat tussen vitamine D-tekort en het risico op ernstige covid-19, alsook overlijden door deze ziekte. Ik wil daar toch even bij vermelden dat een causaal verband momenteel niet aangetoond is. Het gaat om een correlatie, met mogelijk armoede en ondervoeding als confounders." "Andere micronutriënten die door de respondenten correct geduid worden, zijn zink, vitamine E-A-C en selenium (3). Wel had selenium volgens mij iets hoger in de lijst mogen staan. Seleniumtekort veroorzaakt oxidatieve stress. Die interfereert niet alleen met de natuurlijke herstelmechanismen, maar leidt ook tot een versnelde mutatie van virussen naar meer pathogene vormen. Het schoolvoorbeeld is de Keshanziekte, een virale myocarditis veroorzaakt door het coxsackie B virus, die voor het eerst beschreven werd in de seleniumarme Chinese provincie Heilongjiang. Een dergelijke ' nutrition- virus nexus' - de synergie tussen voedingsfactoren en een viraal agens - is ook beschreven voor influenza, hiv, polio en mazelen (4), en zou dus ook bij het SARS-CoV-2 een rol kunnen spelen (3). Ook in België blijkt seleniumtekort niet zo zeldzaam te zijn. In het AZ Jan Palfijn en het UZ in Gent lopen momenteel studies naar het verband tussen seleniumtekort en het risico op ernstige covid-19. Dat naar aanleiding van berichten uit China, waaruit blijkt dat het SARS-CoV-2 harder toeslaat in regio's met een verhoogde prevalentie van seleniumtekort. (5)" En verder in het rijtje...? "Naast de usual suspects - vitamines A-B-C-D-E, zink en selenium - vermeldt de enquête ook de probiotica en de bèta-glucanen, maar er bestaan momenteel onvoldoende onderzoeksgegevens waaruit men kan afleiden in welke mate die laatste twee categorieën beschermend zijn." Prof. Martens wijst erop dat een tekort aan macro- en micronutriënten hand in hand gaan. "In het Verenigd Koninkrijk heeft de OpenSAFELY-studie aan de hand van 17 miljoen medische dossiers aangetoond dat armoede een belangrijke risicofactor is voor sterfte door covid-19 (6). En we weten dat armoede gepaard gaat met een hoger risico op malnutritie van zowel micro- als macronutriënten." "Vandaar dat we als arts ons beleid patiënt per patiënt moeten uitstippelen. Bij iemand met een gezonde levensstijl en een gevarieerd dieet zijn supplementen in de meeste gevallen niet aangewezen. Misschien met uitzondering van vitamine D, omdat bekend is dat 45% van de Belgische bevolking ouder dan 18 jaar hieraan een tekort heeft." "Daarentegen is het uitkijken voor malnutritie bij ouderen, zeker als ze in een woonzorgcentrum verblijven, en bij mensen afkomstig uit een sociaal kwetsbaar midden. Opsporing van malnutritie is mogelijk met een routinebloedonderzoek, waarbij men kijkt naar een aantal parameters, zoals albumine en 25-OH-vitamine D. Ook een seleniumdosering kan worden aangevraagd. Verdere gegevens zijn afkomstig uit het klinisch onderzoek, waarbij men onder andere de kuitomtrek meet (7)." "Bij mensen die een voedingstekort blijken te hebben, is het raadzaam een breed supplement aan te bevelen. Dat betekent: een multivitaminesupplement, met zink, selenium en vitamine D. Baat het niet, dan schaadt het niet. Het vermijden van tekorten is in deze context de veiligste keuze. Mijn bedoeling is dus niet aan iedereen voedingssupplementen te geven, maar wel er de aandacht op te vestigen dat er ook in onze streken mensen zijn met een tekort aan macronutriënten, en dat dit gepaard gaat met een tekort aan micronutriënten." (*) Zie ook Artsenkrant nr. 2630, van 20 mei 2020. Referenties 1. ADDIN EN.REFLIST 1. Schaible UE, Kaufmann SH. Malnutrition and infection: complex mechanisms and global impacts. PLoS Med. 2007;4(5):e115. 2. De Smet D. DSK, Herroelen P., Gryspeerdt S. and Martens G.A. Vitamin D deficiency as risk factor for severe COVID-19: a convergence of two pandemics. under review J Clin Endocrinol Metab medRxiv doi: https://doiorg/101101/2020050120079376 2020. 3. Gasmi A, Tippairote T, Mujawdiya PK, et al. Micronutrients as immunomodulatory tools for COVID-19 management. Clin Immunol. 2020:108545. 4. Beck MA, Handy J, Levander OA. Host nutritional status: the neglected virulence factor. Trends Microbiol. 2004;12(9):417-423. 5. Zhang J, Taylor EW, Bennett K, Saad R, Rayman MP. Association between regional selenium status and reported outcome of COVID-19 cases in China. The American journal of clinical nutrition. 2020;111(6):1297-1299. 6. Williamson EJ, Walker AJ, Bhaskaran K, et al. OpenSAFELY: factors associated with COVID-19 death in 17 million patients. Nature. 2020. 7. Li T, Zhang Y, Gong C, et al. Prevalence of malnutrition and analysis of related factors in elderly patients with COVID-19 in Wuhan, China. European journal of clinical nutrition. 2020;74(6):871-875.