...

Voor het uitbreken van de oorlog in 2022 werkte Andriy Zholob, 43 jaar, als civiele arts. Toen hij werd opgeroepen voor militaire dienst verruilde hij zijn witte jas voor de kaki jas van een militaire arts. "Ik wist niets van trauma's of gevechtsletsels", vertelt hij vanuit zijn huis in Lviv. Na drie maanden dienst werd hij gepromoveerd tot commandant van de medische eenheid van een van de aanvalsbrigades, degenen die het dichtst bij de frontlinie werkten. Hij was de man die opgeroepen werd om bloedingen te stoppen, tourniquets aan te brengen en te proberen wie nog een overlevingskans had te stabiliseren en te redden. Met zijn in Kozakkenstijl geschoren hoofd, tatoeages en leren jack is deze man - gitarist in een bekende Oekraïense metalband - een imposante verschijning. Toen hij begon te praten over zijn werk als arts in de frontlinie, werd zijn toch al rustige toon nog kalmer en klinischer. "Weet je, artsen zijn psychologisch het best voorbereid op oorlog", zegt hij. "Maar het moeilijkste was om de lichamen van onze soldaten op te halen en ze te identificeren. Dat is angstaanjagend. Maar iemand moet het doen, want onze soldaten moeten terugkeren. Ik was klaar om met gewonde mensen te werken, met levende mensen. Ik was er nog niet klaar voor om met lijken te werken", bekent hij. Als je naar hem luistert, is het moeilijk te bevatten welke psychologische tol dit kan eisen. "Ik voelde dat allemaal als dokter. Dus stel je voor wat andere soldaten moeten voelen. Jongens vanop boerderijen, elektriciens, chauffeurs, als ze plotseling dit soort dingen moeten doen..." De oorlog laat zijn sporen na. En Andriy, hoewel gewend, hoewel "verslaafd aan het bloed, de wonden, het geschreeuw...", verliest een deel van zichzelf in het proces. Hij heeft de diagnose posttraumatische stressstoornis en leeft nog steeds met zijn nachtmerries en angsten. "Ik veronderstel dat elke soldaat die deelnam aan de strijd, elk familielid van de soldaat, in meer of mindere mate lijdt aan PTSS." Nu hij om familiale redenen gedemobiliseerd is, helpt hij in een centrum voor veteranen die, net als hij, zijn teruggekeerd naar het burgerleven en proberen hun plek te vinden. In 2023 schatte het Oekraïense ministerie van Veteranenzaken dat er 4,5 of 5 miljoen veteranen zouden zijn aan het einde van de oorlog. "We moeten nu met hen beginnen te werken om hun trauma's te verwerken", benadrukt Andriy Zholob. "Als we wachten tot de oorlog voorbij is, is het te laat: dan hebben we een ander leger, een leger van soldaten met PTSS." Oekraïense gezondheidswerkers bereiden zich nu al voor op een golf van posttraumatische stressstoornissen, vergelijkbaar met die welke de Verenigde Staten na Irak meemaakten.