...

Dat is de slotboodschap van het lezenswaardige boek Vaccineren. Doen of laten? van Marleen Finoulst en Wietse Wiels. Het verscheen in de reeks 'De Skeptische Kijk' in nauwe samenwerking met SKEPP. "Zelfs artsen twijfelen soms aan vaccinaties en ontraden ze actief omwille van hun eigen overtuiging, zo schrijft prof. huisartsgeneeskunde Dirk Devroey (VUB) in het voorwoord. En dat in een jaar waarin meer gevaccineerd wordt dan ooit. In het geval van covid-19 toont Devroey wel begrip. "Nooit eerder werd een vaccin op zo een korte tijd ontwikkeld. (...) Het is dus niet meer dan logisch dat zowel de bevolking als de artsen gegronde twijfels hebben of hadden over de veiligheid en de werkzaamheid van het vaccin." Precies daarom trachten de auteurs op heel wat pertinente vragen een wetenschappelijk onderbouwd antwoord te formuleren. "Die antwoorden houden rekening met de gevoeligheden die bij patiënten en artsen leven", aldus Devroey. Finoulst en Wiels staan stil bij de realisaties. Met name is de sterk gestegen levensverwachting van de laatste anderhalve eeuw deels te danken aan het medische doorbreken van basis- vaccins. Het meest succesvol is het vaccinatieprogramma tegen pokken - de enige infectieziekte die ooit door vaccinatie werd uitgeroeid - en het (nu wettelijk verplichte) vaccin tegen polio. De auteurs focussen op de goede resultaten van een aantal vaccins: naast pokken en polio ook mazelen, tetanus, difterie... Ze merken wel op dat "het laaghangend fruit geplukt is. Daardoor spitsten steeds minder farmaceutische bedrijven zich toe op de ontwikkeling van nieuwe vaccins". Tegelijk blijft dat natuurlijk wel noodzakelijk. Herinnerd wordt aan de jaren 1980 en de toen nieuwe infectieziekte aids veroorzaakt door hiv - waartegen trouwens nog steeds geen vaccin bestaat. En anno 2021 kan men natuurlijk niet naast SARS-CoV-2 kijken. Het principe is eenvoudig: men identificeert, isoleert en inactiveert ziekteverwekkers om ze vervolgens toe te dienen aan gezonde personen. Op basis van dit principe kwamen eind 19de eeuw al vaccins tegen tyfus, cholera en de pest op de markt. De volgende decennia volgden uiteraard verfijningen. Beide auteurs doen uit de doeken hoe een vaccin werkt, leggen onder meer uit waarom er doorgaans twee injecties nodig zijn en wat groeps- immuniteit is. En wat zit er precies in een vaccin naast het actieve bestanddeel? Welke hulpstoffen - vulstoffen, bewaar- middelen, stoffen die de immuunrespons versterken - worden om welke redenen toegevoegd? Belicht wordt ook de hele ontwikkelingscyclus. Te beginnen met het fundamenteel onderzoek in een biotechbedrijf of een onderzoeksinstelling over de technische en commerciële haalbaarheidsstudie door geïnteresseerde producenten tot het preklinisch onderzoek, de drie fases van het klinisch onderzoek en de goedkeuring door de Europese en Amerikaanse autoriteiten via EMA en FDA. Nadat het vaccin al op de markt is, volgt dan de vierde en laatste fase van het klinisch onderzoek. Nevenwerkingen, interacties en efficiëntie worden op langere termijn - en in Europa eerder passief - in kaart gebracht. Extra aandacht gaat naar de snelle ontwikkeling van het vaccin tegen covid-19. Een samenspel van elementen verklaart die snelheid: heel veel geld, weggewerkte administratieve hindernissen, een vlottere methodiek... Vaccins zijn veilig en de meeste bijwerkingen mild. Ze gaan vanzelf weer voorbij. Het boek deelt ze in: 'kleine bijwerkingen, allergieën, auto-immuun ziekten (één op het miljoen)' en staat onder meer ook stil bij contaminatie. Ernstige of dodelijk bijwerkingen blijven uitzonderlijk. Een aanzienlijk aantal pagina's gaat over de intrigerende vraag waarom mensen twijfelen aan vaccins. De geboekte resultaten zijn nochtans fraai. "Het pokkenvirus doodde op een eeuw tijd een half miljard mensen. Het middels vaccinatie uitroeien van deze verschrikkelijke plaag is een goede kandidaat voor de grootste menselijke verwezenlijking aller tijden", zo luidt het. Toch twijfelen mensen uit reli- gieuze, politieke, ideologische... overwegingen. Beide artsen staan tot slot stil bij de impact van de antivaxbeweging, doorprikken mythes ("vaccins be- ïnvloeden de vruchtbaarheid") en belichten een aantal strategieën om ongein succesvol te counteren. Dit boekje kunnen we u aanbevelen.