...

Het rapport begint met te stellen dat de dodentol van 6,9 miljoen gerapporteerde overlijdens wereldwijd en 17,2 miljoen geschatte overlijdens ten gevolge van covid-19, een "enorme globale mislukking [is] op meerdere niveaus". "Te veel regeringen hebben zich niet gehouden aan basisnormen van institutionele rationaliteit en transparantie, te veel mensen - vaak beïnvloed door verkeerde informatie - hebben geen respect getoond voor en geprotesteerd tegen elementaire voorzorgsmaatregelen voor de volksgezondheid, en de wereldgrootmachten hebben niet samengewerkt om de pandemie onder controle te krijgen." Het zijn bevindingen van 173 internationale experten in openbaar beleid, internationale samenwerking, epidemiologie en vaccinologie, economie en financiën, duurzaamheid en mentale gezondheid, in dienst van de 'covid-19-commissie' en haar 28 commissieleden, die in de schoot van het gerespecteerde tijdschrift The Lancet werd opgericht. Kritieke vertraging bij het berichten over de uitbraak, in de erkenning van lucht als cruciale blootstellingsroute van het virus, en bij de uitvoering van passende veiligheidsmaatregelen op nationaal en mondiaal niveau zijn maar enkele punten van kritiek die in het rapport aan bod komen. De Commissie hekelt ook het gebrek aan coördinatie tussen landen wat betreft strategieën om het virus te onderdrukken. Ondanks "de zeer grote onderlinge afhankelijkheid" tussen landen, zo merkt de Commissie op, zijn regeringen wereldwijd er niet in geslaagd om reisprotocollen, teststrategieën, volksgezondheids- en sociale maatregelen, leveringsketens, datarapportage, en adviezen aan het publiek op elkaar af te stemmen. Volgens de Commissie was het moeilijk om de verspreiding van het virus onder controle te houden door "substantiële publieke oppositie" tegen volksgezondheids- en sociale maatregelen. "Dat verzet weerspiegelt een algemeen gebrek aan vertrouwen, weinig vertrouwen in overheidsadviezen, inconsistentie van overheidsadviezen, lage gezondheidsvaardigheden, en misleidende en desinformatiecampagnes op sociale media", aldus de Commissie. Die laatste is van oordeel dat regeringen te weinig hebben geput uit gedrags- en sociale wetenschappelijke inzichten. Nog volgens de Commissie zijn overheden er evenmin in geslaagd om de ongelijke effecten aan te pakken die de pandemie heeft veroorzaakt. Ze wijst op de kwetsbaarheid van bepaalde groepen, zoals gezondheidswerkers, kinderen, vrouwen die geconfronteerd werden met job- en inkomensverlies door de gevolgen van de sluiting van scholen, mensen die in dichte gemeenschappen leven zoals ouderen in woonzorgcentra, mensen met een chronische ziekte, enz. En nu ook zij die de gevolgen dragen van long covid, zo voegt de Commissie eraan toe. In eenzelfde lijn wijst het rapport er ook op dat landen tekortgeschoten hebben in financiële steun om de crisis beheren aan midden- en lage-inkomenslanden - die al benadeeld waren door de ongelijke distributie van beschermingsmateriaal en later vaccins. "Het gebrek aan ambitie in de mondiale reactie op covid-19 is vergelijkbaar met dat in andere wereldwijde uitdagingen, zoals de klimaatcrisis; het verlies van de biodiversiteit; de vervuiling van lucht, land en water; het voortbestaan van extreme armoede; en de grootschalige ontheemding van mensen als gevolg van conflicten, armoede en milieustress", staat in het rapport. In dat licht is de belangrijkste aanbeveling van de Commissie het versterken van wereldwijde samenwerking. China, de Verenigde Staten, de EU, India en Rusland moeten hun geopolitieke rivaliteit opzij zetten om samen te werken om deze pandemie te beëindigen en zich voor te bereiden op de volgende en andere mondiale crises. Militaire conflicten en sociale onrust kunnen het aantal gevallen van covid-19 en uitbraken van andere infectieziekten in de hand werken, en kunnen de toezichtsystemen aantasten. Als gevolg worden humanitaire crises versterkt. In deze wereldwijde coördinatie en samenwerking moeten de VN-instellingen een vooraanstaande rol spelen, met de WHO op kop. De WHO moet internationale reacties bij opkomende infectieziekten blijven leiden. Maar de organisatie moet versterkt worden, zegt het panel. Ze moet meer regelgevende autoriteit krijgen, meer steun van nationale politieke leiders, meer contact met de wereldwijde wetenschappelijke gemeenschap, en niet in het minst een groter budget. Tijdens de afgelopen coronacrisis lag de WHO meermaals onder vuur wegens haar vermeend trage respons, en ook de Commissie spaart de organisatie niet in haar rapport. In een reactie zegt de WHO de aanbevelingen te verwelkomen; desalniettemin zegt de VN-organisatie dat het rapport ook misinterpretaties bevat en laat ze het niet na om een gedetailleerd verslag te publiceren van alle acties die de WHO nam in (het begin van) de covidcrisis, met onder andere de eerste meldingen aan lidstaten begin januari 2020. In haar aanbevelingen pleit de Commissie voorts voor het behoud van een vaccinatie- plus-strategie "eerder dan een reactief beleid dat abrupt aan en uit wordt gedraaid". Zo'n vaccinatie-plus-strategie houdt volgens de Commissie in: een combinatie van massavaccinatie, testen, volksgezondheid en sociale maatregelen zoals het dragen van mondmaskers in sommige contexten, veilige werkplekken en economische en sociale steun voor zelfisolatie. De Commissie roept lidstaten ook op om werk te maken van sterkere, meer crisisbestendige gezondheidszorgsystemen, met een goed uitgebouwde eerste lijn en lokale banden. Volgens Pedro Facon, adjunct- generaal-administrateur van het Riziv en voormalig coronacommissaris, is de evaluatie van de Commissie "een erg belangrijk document, waar ik veel waarde aan hecht", zo zegt hij op Twitter. "Vanuit het Coronacommissariaat hebben we intensief meegewerkt aan Belgische evaluaties (o.m. in parlementen, maar ook academisch, door het werkveld, door discussiegroepen buiten het beleid)." In haar analyse stelt de Commissie tot slot dat de pandemie "middelen en beleidsaandacht weg heeft gedreven" van langetermijndoelstellingen. Veel landen zagen de geboekte progressie op vlak van de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen teniet gedaan. Die Sustainable Development Goals of SDG's zijn kort gezegd 17 doelen die van de wereld een betere plek moeten maken tegen 2030. De SDG's zijn afgesproken door de landen aangesloten bij de Verenigde Naties. Daarom moeten lidstaten, en in het bijzonder de G20, hun investeringen aan lage-inkomenslanden verhogen zodat ook zij de doelstellingen op vlak van pandemieparaatheid, het Klimaatakkoord van Parijs en de SDG's kunnen volbrengen, zo oordeelt het panel.