...

Al tijdens zijn tienerjaren volgde Philippe Herreweghe naast zijn humaniorastudies een piano-opleiding aan het Conservatorium van Gent. Als student geneeskunde in dezelfde stad, dirigeerde hij later het studentenkoor. De Nederlandse klavecinist Gustav Leonhardt inspireerde de jonge dirigent en stuurde hem het pad van de historische uitvoeringspraktijk op. Om die reden werd het 80-koppige studentenkoor 50 jaar geleden gesplitst en gingen de beste stemmen als Collegium Vocale verder.Overdag liep Philippe Herreweghe in het Gentse hospitaal de Bijloke stage bij professor Verbeek in het kader van zijn opleiding als psychiater, 's avonds reed hij naar Haarlem waar hij met zijn jonge Collegium Vocale de Bachcantates met Gustav Leonhardt opnam. Ook zonder zijn mentor maakte Philippe Herreweghe furore met de jonge dynamische groep. En dus koos de psychiater resoluut voor de muziek. Door zijn vader af en toe als huisarts te vervangen kwam er tijdens die beginperiode net voldoende brood op de plank. Het succes van zijn dirigentencarrière nam toe, bleek zelfs erg solide en leidde hem ook naar andere topensembles. In eerdere gesprekken die ik met hem voerde voor Artsenkrant vertelde Philippe Herreweghe al dat zijn geneeskundestudies hem "een nuttige manier van nadenken" hebben bijgebracht, de combinatie met de muziekactiviteiten vooral "veel organisatievermogen". Vandaag wordt hij als internationaal gerespecteerd dirigent liever niet meer herinnerd aan het feit dat hij dat diploma op zak heeft. Of om hem op zijn typisch ironische manier te parafraseren na een recent interview bij Klara: "Ik zou het ook niet fijn vinden als mijn tandarts net voor hij gaat ingrijpen nog even zegt dat hij eigenlijk eerst garagist was."Als gevolg van de coronacrisis is de 50ste verjaardag van Collegium Vocale er voorlopig een in mineur. Het ensemble zag een internationale Bachpassie-tournee volledig in het water vallen en draait gedeeltelijk op voor de reeds gemaakte reiskosten voor 20 concerten. En er dreigen nog projecten te sneuvelen. Een verlies van enkele honderdduizenden euro's lijkt onafwendbaar.Voor een ensemble dat de financiële risico's altijd schuwde, is dat een zware klap. De onzekerheid over de duur van deze crisissituatie maakt ook Philippe Herreweghe nerveus: "Ik ben een actieve mens die toch 12 uur per dag werkt, en dan is het niet gemakkelijk om hier thuis opgesloten te zitten", bekent hij. "Hopelijk duurt dit niet al te lang. Uiteraard denk ik vooral aan de musici die het slachtoffer zijn van deze rampzalige situatie. Voor de koorzangers en orkestmusici is elk concert noodzakelijk om financieel overeind te blijven. Niet spelen betekent ook geen inkomen. Ik heb het ook zelf meegemaakt in de beginjaren. Ik wil zo snel mogelijk met mijn team rond de tafel zitten om de situatie te analyseren, en te bekijken wat we kunnen doen. We hebben de generale repetitie van de Johannes-Passion online gezet zodat ze gestreamd kan worden. We vragen de mensen die kijken vriendelijk om een vrijwillige bijdrage te doen, om alvast een deel van de put mee te dempen. En ik hoop dat we later dit jaar ook een groot benefietconcert kunnen opzetten. Hopelijk kunnen we onze 50ste verjaardag op het eind van dit jaar echt vieren met de geplande internationale H-Moll Messe-tournee."Ondertussen verscheen de derde opname van Bachs Johannes-Passion. Kan de dirigent de vinger leggen op de veranderingen die zijn Bach-interpretaties ondergaan hebben afgelopen 50 jaar? "Interpretaties worden niet noodzakelijk beter", vertelt Philippe Herreweghe. "Mijn eerste Matthäus-Passion dateert van toen ik nog geneeskunde studeerde, en die had unieke kwaliteiten zoals een zekere frisheid en naïviteit. Ondertussen heb ik grote muziek van Haydn, Beethoven, Schubert of Stravinsky gedirigeerd en opgenomen en dat heeft me gevoed op muzikaal gebied. In de jaren 1970 lag het accent op stilistische aspecten zoals articulatie, frasering, versieringen, retoriek, of het gebruik van de juiste diapason. Die stilistische aspecten hebben we ons eigen gemaakt en dus focussen we nu meer op de betekenis van het werk of op de kracht en de ontroering. Met de recente Bach-opname leggen we een nieuw ijkpunt vast en het is ook aangenaam om mijn kennis en ervaring door te geven. Ik heb vroeger zelf veel geleerd van Gustav Leonhardt en Nikolaus Harnoncourt en nu -- ik wil me niet met hen vergelijken, hoor -- ben ik zelf in die 'grootvaderrol' terechtgekomen en kan ik iets doorgeven aan jonge talenten."Om het Collegium Vocale voor de uitdagingen van de 21ste eeuw te wapenen hervormde Herreweghe zijn ensemble al tot een flexibel apparaat dat in wisselende samenstelling ingezet kan worden voor muziek uit diverse periodes. Er wordt ook geregeld met andere dirigenten gewerkt. De hechte vriendengroep uit de pioniersjaren is nu een professioneel gemanagede organisatie die jaarlijks 500 zangers op auditie uitnodigt om enkele vrije plekjes in te vullen. "Als er nu 80 zangers op het podium staan, ken ik er misschien 30 niet bij naam", geeft Herreweghe toe. "Maar vergis u niet. De band tussen zangers die samen op een enthousiaste manier muziek maken, is waanzinnig groot. Dat blijft hetzelfde als vroeger. Vroeger kwamen we allemaal uit Gent, nu staan er 17 nationaliteiten op het podium en dat is bijzonder verrijkend."Ondertussen is Philippe Herreweghe de zeventig gepasseerd. Naast zijn Collegium Vocale heeft hij ook engagementen bij Antwerp Symphony, het Orchestre des Champs-Elysées, zijn festival in Toscane en daarnaast vele gastdirecties bij toporkesten als Concertgebouworkest Amsterdam, Staatskapelle Dresden of Cleveland Symphony Orchestra. Hoe fit voelt hij zich nog om die veeleisende job te blijven uitoefenen en meer dan 250 dagen per jaar onderweg te zijn? "Het meest vermoeiende is niet het studeren, repeteren of dirigeren, maar de rol van bedrijfsleider opnemen", bekent hij. "Toegegeven, het vele reizen is soms krankzinnig en ik mag hopen dat ik gezond blijf. Ik vrees dat als ik nu zou stoppen ik geen drie maanden meer leef. Daarom ben ik ook wat bang voor de periode die er nu aankomt."Tom EelenJohannes-Passion streaming tot 13 april op collegiumvocale.com6-cd-box met selectie uit opnames van de laatste 10 jaar sinds Philippe Herreweghe zijn eigen PHI-label kreeg (muziek van de Victoria, Bach, Beethoven, Brahms en Dvo?ák) - outhere LPH033