OMG! Van Eyck is here

Het Museum voor Schone Kunsten Gent heeft een huzarenstuk verwezenlijkt. Als kleine speler in het Europese museumlandschap met een door de Malevitsj-affaire ietwat geschonden reputatie, en zelf niet in het bezit zijnde van één werk Van Eyck, is het MSK Gent erin geslaagd 13 van de 23 wereldwijd gekende werken van de kunstenaar, plus het unieke Turijns-Milanese getijdenboek uit het Palazzo Madama in Turijn, voor drie maanden vast te krijgen. Il faut le faire.Grote musea als de Staatlichen Museen zu Berlin, de Galleria degli Uffizi in Firenze, The National Gallery in Londen, het Prado in Madrid, het Metropolitan Museum of Art in New York, het Louvre in Parijs, enzovoort... hebben werk in bruikleen afgestaan voor deze expo. Twee argumenten hebben hier de doorslag gegeven: het besef dat dit een once-in-a-li-fetime-tentoonstelling is, én de restauratie en aanwezigheid van het Lam Gods, een kunstwerk dat wereldwijd een even sterke fascinatie heeft als de Mona Lisa van Leonardo da Vinci.Dat Lam Gods, waarvan de originele binnenluiken (met uitzondering van Adam en Eva die in het MSK te zien zijn) na een jarenlang restauratieproces weer in volle glorie te bewonderen zijn in de Villakapel van de Sint-Baafskerk, vormt annex de tentoonstelling het orgelpunt van de Van Eyck-ervaring die het hele jaar door in de stad Gent te beleven valt.Over die restauratie en vooral over het lam met de mensenogen is al veel inkt gevloeid. Als je moet kiezen tussen de overschildering door het kunstenaarsduo Lancelot Blondeel & Jan van Scorel, 100 jaar na datum, of door het origineel van Jan Van Eyck dat eronder verborgen zit, tja... dan is de keuze snel gemaakt. Ook al verandert het origineel van Van Eyck de collectieve visie van het Lam Gods zoals die in ons geheugen gegrift is.Het origineel is sterker dan de meer naturalistische overschildering: de priemende ogen van het lam geven het schilderij een diepere en contemplatieve dimensie, al is dat bij de bezichtiging van het schilderij in de Villakapel, vanwege de glazen omkadering, nauwelijks merkbaar. Geen nood, vanaf oktober 2020 zal Gent opnieuw stormlopen wanneer het nieuwe bezoekerscentrum - zeg maar een museum in de kathedraal - zal worden geopend waar door middel van de nieuwste technologie het Lam Gods met een virtuele loep kan worden bekeken.De buitenluiken van het Lam Gods en twee binnenluiken zijn inmiddels te bezichtigen in het MSK Gent, waar ze als een rode draad doorheen de tentoonstelling meanderen. De fenomenale Adam en Eva, de twee Johannessen en de Annunciatie behoren tot de absolute hoogtepunten en mijlpalen in de canon van de westerse schilderkunst.De tentoonstelling werd opgevat als een thematische wandeling waarin gezocht wordt naar de revolutionaire vernieuwing - zeg maar optische revolutie - die Van Eyck heeft ingeluid, inzake olieverftechniek, de uiterst gedetailleerde blik op de wereld rondom zich en de weergave van optische lichtverschijnselen waardoor zijn schilderijen tot leven komen. Met een wiskundige precisie, versterkt door een perfecte lichtinval en lichtintensiteit en de aanwezigheid van de juiste schaduwpartijen, creëert Van Eyck als eerste in de kunstgeschiedenis, in het tweedimensionale schilderij een driedimensionale wereld.Dat verhaal wordt zichtbaar gemaakt door vergelijking met Italiaanse meesters als Uccello, Veneziano, Pisanello, Fra Angelico, hoogtepunten van de miniatuurkunst, beeldhouwwerken en wandtapijten als referentiepunten.Vergeet het idee dat Jan Van Eyck (ca 1390-1441) als een heremiet op een zolderkamer zat te schilderen. Hij was een man van de wereld die in Brugge een atelier runde met een Europees renommee. Net zoals Rubens schopte hij het tot diplomaat (slash spion) en zelfs tot hofschilder aan het Bourgondische hof. In die hoedanigheid kreeg hij de opdracht om twee portretten te schilderen van Isabella van Portugal, portretten die zo in de smaak vielen van Filips de Goede dat hij de vorstin ten huwelijk vroeg.Het atelier Van Eyck, waartoe ook zijn broers Hubert en Lambert en zijn zus Margarita behoorden, was een florissant bedrijf dat werken exporteerde in Europa. Van Eyck reisde ook naar Italië om daar de kunsten én de landschappen te bestuderen. De indrukken die hij opzoog en zijn extreem observatievermogen vormden de voedingsbodem voor zijn artistieke expressie waarmee hij de Oude Wereld verstomde.Maar naast de grote religieuze en aristocratische opdrachten, was er ook een ingetogen Jan Van Eyck. Die kunst maakte voor de kunst of voor vrienden. De meest intieme zaal van de tentoonstelling is die met de portretten, met als meest indringende het portret van goudsmid Jan De Leeuw die u recht in de ogen kijkt en door de juiste dosering van het licht zo uit het schilderij tevoorschijn kan komen. En dan zijn er nog de twee figuren als zijpanelen van het Lam Gods, Joos Vijd, schepen van de stad Gent, en zijn echtgenote Elisabeth Borluut die, zonder dat zelf te beseffen allicht, als opdrachtgevers van een van de belangrijkste kunstwerken van de wereld, tot het collectieve geheugen van de mensheid zijn gaan behoren.Kortom: een tentoonstelling van wereldniveau om niet te missen!