Een kunst van klanken

Kort na zijn aanstelling als muziekdirecteur van deFilharmonie in 1998 uitte dr. Philippe Herreweghe al zijn verlangen naar een nieuwe concertzaal als thuisbasis voor deFilharmonie. "Muziek is toch een kunst van klanken?", luidde het toen. "Het instrument waarop gespeeld wordt, hoe erop gespeeld wordt, maar ook hoe het in een ruimte klinkt, is van belang voor de ontwikkeling van het orkest." Bijna 20 jaar later staat die nieuwe zaal er en oogt de dirigent uiterst tevreden. "We waren ondertussen zowat het enige goede orkest in Europa dat geen eigen zaal had", zegt de hoofddirigent van deFilharmonie. "Een eigen goede concertzaal is van levensbelang voor de klankontwikkeling en ze is nodig om zowel goede musici, als goede dirigenten en solisten aan te trekken. Bij het bespreken van de bouwplannen heb ik altijd te kennen gegeven dat ik niet hou van een egotrip van een architect die zijn signatuur wil zetten. De beste violen hebben altijd een vorm die op een viool lijkt. Ik ben altijd voorstander geweest van een traditionele concertzaalvorm zoals het Concertgebouw in Amsterdam. Die vorm heeft zijn deugdelijkheid bewezen. Daarnaast is het creëren van een goede akoestiek voor een groot deel een empirische wetenschap en daar hebben we uiteraard specialisten voor ingeschakeld."Die specialisten zijn Ian Simpson en Larry Kirkegaard die met al hun ervaring met het aanpassen van bestaande concertzalen en het bouwen van nieuwe, voor de afbraak van de oorspronkelijke constructie geopteerd hebben. Ze waren er van overtuigd dat het bouwen van een nieuwe zaal een grote winst op akoestisch vlak zou opleveren tegenover een grondige renovatie met akoestische bijsturingen. Net als bij het bepalen van de vorm werd ook bij de keuze van de afwerking nauwkeurig gewikt en gewogen. Er werd gekeken naar materialen die in historische zalen met akoestische topprestaties gebruikt werden, maar ook naar nieuwe mogelijkheden om resonanties tot beklijvende klankervaringen om te smeden en artistieke prestaties nog meer glans te geven. De Koningin Elisabethzaal is een onderdeel van het Elisabeth Center Antwerp en de akoestiek van de zaal moet bij verschillende gelegenheden de finishing touch kunnen leveren. Ondanks de geweldige technische en elektronische hulpmiddelen die akoestici afgelopen decennia ter beschikking kregen, blijft het achterhalen van de geheimen van een gunstige akoestiek voor concertzalen een hele zoektocht. Twee jaar geleden stelden zes Finse geluidspecialisten na grondig onderzoek met de nieuwste meetapparatuur dat de zijwanden van zalen van het schoendoostype cruciaal zijn voor een topakoestiek. De plaatsing van onze oren aan de zijkant van het hoofd, is de reden waarom de zijreflecties zo'n impact hebben op onze klankervaring. Ze versterken de boventonen zodat bij de luisteraar in de zaal de klank als rijker, het ruimtelijk effect als groter en het dynamisch palet als uitgebreider, wordt ervaren.De Koningin Elisabethzaal wordt een nieuwe cultuurbaken in het hart van Antwerpen. De zaal biedt plaats aan maximaal 2.000 muziekliefhebbers. Voor deFilharmonie die er per concertseizoen 45 concertdagen en 100 repetitiedagen heeft, is de nieuwe zaal uiteraard een enorme opportuniteit, maar volgens Philippe Herreweghe wachten er ook uitdagingen voor het publiek. "We moeten er uiteraard niet alleen blockbusters programmeren, maar we moeten het publiek ook uitdagen, hen informeren en begeleiden naar minder evident repertoire. Ik droom er ook van dat er een jeugdorkest aan de zaal verbonden zou zijn. Dat is de ideale manier om ook aan het publiek van de toekomst te bouwen", zo besluit dr. Philippe Herreweghe.DIGESTOpeningsconcerten door deFilharmonie op 25 november, 2, 3 en 9 december telkens met een ander programma - www.defilharmonie.be