'De muziek heeft ons gered'

Hannibal Saad, in Syrië artistiek leider van de door de oorlog opgedoekte Syrian Big Band, bracht het Brussels Jazz Orchestra in contact met vijf Syrische musici: zanger en luitspeler Ibrahim Kevo, neyspeler Mohamad Fityan, percussionist Modar Salameh, qanunspeler Youssef Nassif en oedspeler Tarek Alsayed Yahya. Zij kenden elkaar al in Syrië, en zijn de afgelopen jaren op verschillende plekken in Europa aanbeland. De 38-jarige Tarek Alsayed Yahya is afkomstig van het zwaar geteisterde Aleppo. Sinds 2013 is hij in België. Hij woont in Antwerpen, en geeft les aan de Stedelijke Academie voor Muziek, Woord en Dans van Sint-Niklaas. Met vier andere gevluchte musici vormt hij tevens het Wajd ensemble, dat traditionele Syrische muziek speelt. "Aleppo is van oudsher een belangrijke muzikale stad", zo zegt Tarek Alsayed Yahya. "Gelegen op een kruispunt van de Arabische en de Turkse wereld, heeft Aleppo steeds een ontzettend rijke cultuur gehad. Er is zoiets als typisch Aleppijnse muziek, muw?shshah?t, met eigen kenmerken op het vlak van het tempo en de melodie. De Syrische overheid heeft Aleppo hierin niet altijd goed ondersteund. Aleppo is de grootste stad van Syrië, maar heeft bijvoorbeeld geen eigen conservatorium of opera." In Aleppo speelde Tarek Alsayed Yahya diverse soorten muziek: klassieke of traditionele Arabische muziek, maar ook nieuwe en op jazz gerichte muziek. In 2012, een jaar na het uitbreken van de oorlog, werd de situatie in Aleppo voor hem echter onhoudbaar. "Mijn appartement lag in Oost-Aleppo. Toen het Vrije Syrische Leger Oost-Aleppo aanviel, op een moment dat ik in het westen van de stad was, wist ik meteen dat ik niet meer terug kon, omdat het regime zou terugslaan en Oost-Aleppo zou bombarderen." Tarek Alsayed liet alles achter, en bleef bij zijn ouders in het westen van de stad. In 2013 werd hij voor een aantal concerten in Europa uitgenodigd. Hij bekwam een visum, en besliste hier asiel aan te vragen. "Ik was alles kwijt, en had geen geld om smokkelaars te betalen. De muziek heeft mij gered." Toch was ook zijn reis vanuit Syrië niet zonder gevaar: "Op de grens met Turkije werd ik staande gehouden door enkele jonge islamistische rebellen. Zij wilden verhinderen dat ik mijn oed meenemen zou. 'Je weet toch dat het haram [verboden, nvdr] is om muziek te maken?' - 'Wie zegt dat?', vroeg ik. 'Wij zeggen dat, en wij hebben kalasjnikovs'... Op dat moment hadden ze me echt kunnen doodschieten." Tarek Alsayed Yahya gaf daarop zijn instrument aan een taxichauffeur mee, met de vraag het bij een vriend achter te laten, en stak zonder oed de grens over. Intussen is hij erin geslaagd om drie van de instrumenten die hij in Syrië had, op diverse manieren te recupereren. In België verbleef hij vier maanden in een opvangcentrum in Sint-Niklaas, alvorens naar een eigen appartement te verhuizen. "Het begin was niet gemakkelijk, en ik dacht er zelfs even aan om terug te keren naar Syrië, maar nu stel ik het goed. Ik slaag erin om zonder hulp mijn huur en mijn rekeningen te betalen, en daar ben ik blij om." Durft hij zich uit te spreken over de toekomst? "Als de oorlog echt stopt, dan ga ik terug naar Syrië. En dan hoop ik daar te kunnen lesgeven. Het is beter om kinderen te leren muziek te spelen dan met een geweer om te gaan. Maar of de situatie in Syrië snel zal verbeteren, dat durf ik niet te zeggen." Syrische vluchtelingen concerteren met Brussels Jazz OrchestraPeter AnthonissenBig band met Arabische inslagFrank Vaganée, artistiek leider van het Brussels Jazz Orchestra, kijkt uit naar het nieuwjaarsconcert met de Syrische solisten. Op Wereldvluchtelingendag eerder dit jaar speelden ze al samen. Het programma bestond toen enerzijds uit een compositie die Vaganée in samenwerking met theatermaker Michael De Cock heeft geschreven en anderzijds uit arrangementen die Hannibal Saad hem had bezorgd. Frank Vaganée: "Het was een fantastisch concert. Voor het Brussels Jazz Orchestra iets wat we nog nooit hadden gedaan. De combinatie van big band met luit, ney, oed, qanun en percussie is op z'n minst exotisch te noemen. Als de opportuniteit zich voordoet, zullen we zeker niet nalaten onze samenwerking met deze Syrische musici verder te zetten. Het is een waardevol project, artistiek én maatschappelijk." Hoe gemakkelijk laat Arabische muziek zich combineren met een big band? Vaganée: "Arrangementen kunnen altijd voor een speciale, niet voor de hand liggende bezetting worden geschreven. Het is vooral de aanpassing met betrekking tot ritmes, melodieën en hoe zij die in hun improvisaties toepassen die ons, westerse jazzmusici, de oren doet spitsen. Maar op zich is jazz altijd al een muziekvorm geweest die open staat voor allerhande invloeden." Het valt op dat het Brussels Jazz Orchestra, na dit project, volgend seizoen opnieuw een project opzet met humanitaire inslag, nl. een samenwerking met zangeres Tutu Puoane rond mensenrechten. Een bewuste keuze? "We willen met het Brussels Jazz Orchestra sommige van onze toekomstige programma's een maatschappelijke touch meegeven," zegt Vaganée. "Een kapstok die ons niet alleen artistiek kan inspireren, maar waar het publiek ook extra-muzikaal over kan nadenken. Met het Refugee Concert zijn we daar alvast helemaal in gelukt." P.A.DIGESTHet Brussels Jazz Orchestra speelt op woensdag 11 januari 2017 om 20u met Syrische solisten een Refugee Nieuwjaarsconcert in deSingel, Antwerpen. Tickets: 03/248 28 28 - tickets@desingel.be. Info: www.desingel.be