De artistieke exponent van The American Dream

Onder de titel 'The American Dream Factory' levert Tempora een grandioze tentoonstelling af waarin letterlijk 'Everything you always wanted to know about Andy Warhol' aan het licht komt. Bovendien, en dat maakt het dubbel interessant, worden de stappen die Andy Warhol (1928-1987) in de kunstwereld zet, aanvankelijk schoorvoetend en vrij snel als Leader of the Band, geprojecteerd tegen de boeiende tijdsgeest van de jaren 50 tot en met de jaren 80, periode die gekenmerkt wordt door een ongebreidelde groei van de massaconsumptiemaatschappij en een explosie van creativiteit in alle domeinen. Niet onbelangrijk: Andyho Warhola - zoals de zoon van Slovaakse immigranten officieel heet - zet zijn eerste stappen in de reclamewereld. Geboren in Pittsburgh trekt hij in de jaren 1950 naar New York om er aan de slag te gaan als reclametekenaar voor modemagazines, platenproducenten, uitgeverijen, culturele en commerciële instellingen... Hij luistert naar zijn klanten en groeit helemaal in in de wereld van The American Dream. Op het ogenblik dat de consumptiemaatschappij haar hoogtepunt bereikt in de jaren 1960, explodeert de wereld rondom hem: de moord op JFK, de Vietnamoorlog, de burgerrechtenbeweging, de seksuele revolutie, de hippies en flower power, de studentenrevolte... Die cocktail vormt de ideale voedingsbodem voor Andy Warhol om zich ook als kunstenaar te gaan manifesteren. Hij is van alle markten thuis - schilderkunst, kranten, boeken, televisie, magazines, film... - zodat de wereld al gauw aan zijn voeten ligt. Hij is bij uitstek de getuige van een boeiende tijd: hij toont ons de idolen van Hollywood, de rocksterren, de vedetten van de politiek, maar ook de consumptieproducten bij uitstek, zoals Campbell's soepblikken, Coca-Cola flesjes en Brillo zeepdozen, producten die hij letterlijk uitvergroot. Hij drukt de toeschouwer als het ware met de neus op de feiten.Warhol is het prototype van de totaalkunstenaar. Meest bekend zijn zijn schilderijen en zeefdrukken, zijn hele carrière zal hij verder reclametekeningen maken, hij maakt foto's, films, hij is een tijdlang manager van de avantgardegroep The Velvet Underground met figuren als Lou Reed en John Cale, én hij is de oprichter en zakelijk leider van The Factory, een atelier en tegelijk place-to-be voor de hele alternatieve New Yorkse kunstscene. Warhol ontpopt zich ook als zakelijk leider van The Factory waar art workers tewerkgesteld worden om op grote schaal zeefdrukken te vervaardigen. Gepokt en gemazeld in de wereld van de consumptiemaatschappij, zal Warhol zelf kunst als massaproduct op de markt zetten. Zo draait hij de hele redenering om: zijn kunst toont ons niet alleen de objecten en figuren van de consumptiemaatschappij, maar wordt er zelf deel van. In zekere zin blijft hij de observator die langs de kant staat. Warhol laat zich nooit echt doorgronden. Was hij links, of eerder rechts georiënteerd? Nobody knows. Hij is het centrum van het artistieke universum in New York, maar niemand weet hoe hij echt denkt. In zijn kunst observeert hij haast emotieloos wat er rond hem gebeurt en als handige reclameman weet hij hoe hij zichzelf met de kracht van het beeld in de markt kan zetten.Was Picasso de belangrijkste kunstenaar van de wereld in de eerste helft van de 20ste eeuw, dan mag Andy Warhol die eer opstrijken voor de tweede helft van die eeuw. De beide kunstenaars excelleerden niet alleen met hun eigen grensoverschrijdend werk, ze inspireerden ook hele generaties kunstenaars om in hun voetsporen te treden. De invloed van Andy Warhol, als frontman van de pop art, is tot de dag van vandaag niet te overzien. In zekere zin heeft hij kunst gedemocratiseerd, aan de man gebracht als een consumptie-artikel. Door zijn herkenbaarheid heeft hij met zijn werk een groot publiek aangesproken en de drempel van de culturele instellingen verlaagd. Andy Warhol ligt bovendien mee aan de basis van avant-gardebewegingen als punk, hiphop en street art. En toch evolueert Warhol in de jaren 70 en 80 schijnbaar richting establishment. Zijn Factory krijgt een nieuwe naam, The Office, en wordt nu als een echt bedrijf gerund. Van de underground klimt hij op naar de beau monde. Hij richt de Andy Warhol Enterprises Inc. op dat een atelier bevat waar schilderijen en mondaine portretten gemaakt worden, een departement dat zich toelegt op prints, een magazine Interview, een filmproductiehuis en een afdeling voor commerciële projecten. Andy Warhol krijgt de status van een icoon, voor anderen is hij een karikatuur van een bruisende tijd. Als fervent en praktizerend katholiek zoekt hij zijn uitlaatklep in esoterische spirituele ervaringen zoals de kracht van kristallen en alternatieve geneeskunde. Dat alles belet hem niet als vijftiger om zijn troonopvolging voor te bereiden. De megatentoonstelling sluit af met een geweldig slotakkoord gevormd door een serie doeken op groot formaat van de Stichting Almine y Bernard Ruiz-Picasso, die Andy Warhol samen met zijn twee troonopvolgers Keith Haring en Jean-Michel Basquiat op het einde van zijn leven heeft geschilderd. Warhol sterft in 1987 op 58-jarige leeftijd na een schijnbaar onschuldige operatie aan de galblaas (zie kaderstuk). Een jaar jaar later overlijdt Basquiat aan een overdosis, hij is amper 27. Haring sterft in 1990 op 31-jarige leeftijd aan aids. Het bruuske overlijden van de drie toppers van de Amerikaanse kunstscene was ook het einde van een artistiek tijdperk waarin de USA voor het eerst in de geschiedenis een leidende mondiale rol opeiste.Dit is een niet te missen tentoonstelling die ook helpt om de op hol geslagen United States of America van vandaag een klein beetje beter te begrijpen. In The American Dream kiemt immers ook het zaad van The American Nightmare.