Overschakeling van TDF op TAF: impact op de serumlipiden

Een grote studie uitgevoerd in het reële levenDr. Laurence Brunet en collega's van Epividian, een privébedrijf voor wetenschappelijk onderzoek, hebben hun studie uitgevoerd bij patiënten die hebben deelgenomen aan de OPERA-studie, een studie uitgevoerd bij 9.370 hiv-geïnfecteerde patiënten in 84 ziekenhuizen in 18 Amerikaanse staten. Zij hebben voor hun studie de patiënten geselecteerd die tussen november 2015 en maart 2018 waren overgeschakeld van TDF op TAF en van wie de serumlipiden waren bepaald minder dan zes maanden voor overschakeling op TAF en enige tijd na overschakeling op TAF (mediaan na vier maanden). Uiteindelijk ging het om 6.451 patiënten (16% vrouwen, 33% Afro-Amerikanen en 37% latino's). Bij inclusie was de gemiddelde leeftijd 48 jaar en bedroeg het gemiddelde aantal CD4+ cellen 645/mm³. De gemiddelde duur van behandeling met TDF voor overschakeling op TAF was 2 jaar en 5 maanden.Lipidenprofiel minder gunstigEerste belangrijke vaststelling, alle serumlipiden waren gestegen na overschakeling van TDF op TAF. De totale cholesterol was gestegen van 4,5 naar 4,76 mmol/l (+ 6%), de LDL-cholesterol van 2,51 naar 2,69 mmol/l (+ 7,2%) en de serumtriglyceriden van 1,43 naar 1,57 mmol/l (+ 9,8%). Daartegenover stond echter een lichte stijging van de HDL-cholesterolconcentratie met circa 2,7%: van 1,16 naar 1,19 mmol/l. De gemiddelde totale cholesterolconcentratie en de gemiddelde serumtriglyceriden waren normaal bij inclusie in de studie en zijn normaal gebleven na overschakeling op TAF. De HDL-cholesterolconcentratie was licht verlaagd voor overschakeling en is daarna licht gestegen, maar bleef toch nog verlaagd na overschakeling. De gemiddelde LDL-cholesterolconcentratie daarentegen was normaal voor de overschakeling en is daarna licht gestegen.Cardiovasculair risico en voorschrijven van statinesHet percentage patiënten met een verhoogd cardiovasculair risico (> 7,5% over 10 jaar) is licht gestegen van 29% tot 31% na overschakeling op TAF.De vorsers hebben ook berekend hoeveel patiënten werden behandeld met statines. Bij de primaire preventie van het cardiovasculaire risico raden het ACC en de AHA aan een statine te starten bij mensen met een verhoogd cardiovasculair risico (geraamd risico> 7,5% over een periode van 10 jaar). In deze studie is het aantal patiënten met een hoog cardiovasculair risico dat werd behandeld met een statine in de primaire preventie, weliswaar gestegen van 31% voor naar 41% na overschakeling op TAF. Maar dat betekent ook dat 59% van de patiënten bij wie de serumlipiden onder controle zouden kunnen worden gebracht met een statine in de primaire preventie, geen statine kreeg.Conclusie Deze studie uitgevoerd in het reële leven bij een groot aantal patiënten bevestigt de bevindingen van de eerdere kleine studies: na overschakeling van TDF op TAF stijgen de belangrijkste serumlipiden en het cardiovasculaire risico wat en wordt het lipidenprofiel minder gunstig. De studie leert ook dat onvoldoende aandacht wordt besteed aan de primaire preventie van het cardiovasculaire door middel van statines bij overschakeling van TDF op TAF.De onderzoekers erkennen evenwel dat het klinische risico bij overschakeling van TDF op TAF klein is en dat een langere studie vereist is om de reële weerslag op het cardiovasculaire risico op lange termijn te ramen. Ze onderstrepen ook dat uit hun studie niet kan worden afgeleid of de stijging van de serumlipiden na overschakeling van TDF op TAF toe te schrijven is aan een verhoging van de serumlipiden door TAF dan wel aan een verlaging van de serumlipiden door TDF. Om dat uit te maken, dient een grotere studie op touw te worden gezet bij patiënten die overschakelen van een antiretrovirale behandeling zonder tenofovir, op een antiretrovirale behandeling met TAF, en patiënten die overschakelen van een antiretrovirale behandeling met TDF op een antiretrovirale behandeling zonder tenofovir. Hoe dan ook, de studie bevestigt dat overschakeling van TDF op TAF misschien niet zonder risico is, althans bij een minderheid van de patiënten, vooral als noch de nierfunctie noch de toestand van het beenderstelsel een dergelijke overschakeling wettigt.Ref.: Brunet L. et al. Clinical Drug Investigation, september 2021, vrij toegankelijk op de website.