...

Gewichtstoename en comorbiditeitHiv-geïnfecteerde patiënten met een laag aantal CD4-cellen, vrouwen en patiënten van Afrikaanse herkomst komen meer aan na het starten van een antiretrovirale behandeling dan andere patiënten. De waargenomen gewichtstoename verschilt sterk van studie tot studie, maar wordt geraamd op gemiddeld 2 kg tijdens de eerste twee jaar van de behandeling. Bij een minderheid van de patiënten zal het gewicht echter veel sterker stijgen. Een gewichtstoename tijdens antiretrovirale behandeling verhoogt het risico op hart- en vaataandoeningen en andere aandoeningen die samenhangen met obesitas en overgewicht zoals kanker. We weten nog niet goed hoe we die gewichtstoename kunnen afremmen of ongedaan maken omdat we de onderliggende mechanismen niet kennen. Bestaande geneesmiddelen die helpen het gewicht te regelen, zouden echter nuttig kunnen zijn bij het aanpakken van dat probleem. Metformine bijvoorbeeld, een geneesmiddel dat de gevoeligheid voor insuline verhoogt en al tientallen jaren als eerstelijnstherapie wordt voorgeschreven bij de behandeling van type 2-diabetes.En waarom niet metformine?Een groep Canadese vorsers heeft de effecten van metformine bij 23 hiv-geïnfecteerde patiënten zonder diabetes, overwegend blanke mannen, van gemiddeld 56 jaar onderzocht. De patiënten werden sinds gemiddeld tien jaar behandeld met antiretrovirale middelen. Het gemiddelde aantal CD4-cellen was 435/mm³ en de viruslast was al minstens drie jaar onmeetbaar laag.De meeste patiënten (18/23) kregen een integraseremmer. De anderen kregen een gebooste proteaseremmer of efavirenz. De patiënten kregen metformine 850 mg 2x/d per os gedurende 12 weken en werden daarna nog 12 weken gevolgd.Het komt en gaatPrimum non nocere, de glykemie was normaal bij het starten van metformine en bleef normaal gedurende de hele actieve fase van de studie, wat geruststellend is. De middelomtrek veranderde niet tijdens de studie, maar het gewicht daalde met gemiddeld 1,6 kg tijdens de 12 weken durende follow-up (spreiding: daling met 8 kg tot stijging met 2,3 kg), maar op het einde van de 12 weken zonder metformine was het gewicht weer gestegen tot het begingewicht.GDF-15Een sterkere vermagering correleerde met een hogere plasmaconcentratie van GDF-15, een cytokine die correleert met verlies van eetlust, ongeacht een eventuele behandeling met een integraseremmer, de leeftijd en het geslacht. In eerdere studies bij diabetespatiënten werd vastgesteld dat metformine de GDF-15-spiegel verhoogde, wat correleerde met de vermagering bij zwaarlijvige patiënten. In de Canadese studie steeg de GDF-15-spiegel tijdens de behandelingsfase en werd die weer normaal tijdens de follow-up na behandeling.Intestinale microbiotaTijdens de actieve behandelingsfase werden ook veranderingen van de samenstelling van de intestinale microbiota waargenomen: stijging van het aantal ontstekingsremmende bacteriën en bacteriën die meespelen bij het regelen van het gewicht.Een goed beginDeze Canadese studie levert een eerste bewijs dat metformine het gewicht doet dalen en een verschuiving van de microbiota naar meer ontstekingsremmende bacteriën bewerkstelligt bij hiv-geïnfecteerde patiënten zonder diabetes die worden behandeld met antiretrovirale middelen. Maar laten we niet te hard van stapel lopen. Gerandomiseerde, gecontroleerde langere studies bij een groter aantal patiënten zijn noodzakelijk om het effect van metformine op het gewicht, de chronische ontsteking, de intestinale microbiota en het risico op niet met aids samenhangende comorbiditeit te evalueren bij hiv-geïnfecteerde patiënten die worden behandeld met antiretrovirale middelen.Ref.: Isnard S. et al. Open Forum Infectious Diseases, september 2020, gratis online te raadplegen.