Safe from harm (Massive Attack, 1991)

Het voorzorgsprincipe, het precautionary principle of ook nog de precautionary approach genoemd, wordt frequent toegepast in risicomanagement. Het is een manier om complexe vraagstukken aan te pakken in situaties waar uitgebreide wetenschappelijke kennis ontbreekt over de mogelijke schade. Het principe wordt vooral toegepast in de gezondheidszorg (medische dilemma's) en bij milieukwesties.

Maar over een correcte definitie ervan bestaat er nogal wat onenigheid. Trouwens, is het wel een 'principe', want dat staat voor absoluut, zonder uitzonderingen? Regels komen voort uit principes, en niet omgekeerd. Daarom spreken sommigen (bv. de Wereldgezondheidsorganisatie) liever over een approach (aanpak) dan over een principe.

De Zweed Sandin (1999) stelt dat: "If there is a threat, which is uncertain, then some kind of action is mandatory". Maar alleen al wat precies een 'bedreiging' vormt, is uitermate complex om te definiëren: carcinogeniciteit, mutageniciteit, toxiciteit, bioaccumulatie, ...

Voorzorgen nemen is ook duidelijk iets anders dan preventie, waarbij verondersteld wordt dat de informatie en kennis over de bedreiging al voorhanden zijn (Calver et al., Ecosystem Health, 2000). Hoe moet het begrip "risico" gezien worden? Daarin verschillen de meningen: de klassieke visie van experten (risico = gevaar x blootstelling) versus die van advocaten en rechters.

Voorzorgen nemen is het gezond verstand gebruiken

Bovenop een traditionele risicoanalyse die gebaseerd is op voldoende wetenschappelijk bewijs, 'virtueel compleet' dan, vormt het voorzorgsprincipe een aanvulling. De toepassing ervan zal een belangrijke impact hebben op het type van wetenschappelijk bewijs en documentatie die noodzakelijk zullen zijn om een antwoord te formuleren op het vraagstuk.

Het ontbreken van bewijs betekent natuurlijk niet dat er schade zal optreden. Het voorzorgsprincipe (bij ongekend risico) en de risicoanalyse zijn dan ook fundamenteel verschillende concepten.

Volgens de Europese Commissie moet het voorzorgsprincipe over het algemeen proportioneel, niet-discriminatief en consistent zijn, een kosten-baten maken van actie of van geen actie, en mogelijkheid tot revisie inhouden naargelang nieuwe wetenschappelijke inzichten.

Voorzorgen nemen is het gezond verstand gebruiken. Zoals de Romeinen het al stelden: 'in dubio, pro salus' (in geval van twijfel, onthoud u) en 'abundans cautela non nocet' (overvloedige voorzichtigheid brengt geen schade toe). Strenge toepassing van het voorzorgsprincipe, ofwel restrictief en georiënteerd op (onafhankelijke) experten, is een dominante benadering. Een afgezwakte versie is een constructieve en open groepsbenadering. In de praktijk zijn er dus verschillende interpretaties in omloop. De hele strikte interpretatie belemmert elke besluitvorming en kan innovatie tegenhouden.

Het voorzorgsprincipe wordt meestal gebruikt in situaties waarbij kosten om voorzorgen te nemen om gevaren te vermijden niet verwaarloosbaar zijn. Het is duidelijk geworden dat in de Europese Unie voornamelijk het voorzorgsprincipe op de voorgrond staat, terwijl men in de Verenigde Staten eerder wacht op evidentie van schade vooraleer er regelgeving volgt.

Deze redenen worden vaak aangehaald om het principe niet te gebruiken: het houdt de wetenschappelijke ontwikkeling tegen, de praktische toepassing ontbreekt en het is slecht gedefinieerd en te vaag. Het voorzorgsprincipe is zeker niet absoluut of heiligmakend. Het moet de mogelijkheden en beperkingen van de wetenschappelijke methode erkennen. "Alle wetenschappelijk werk is onvolledig ..." (Sir Bradford Hill, 1965).

Better safe than sorry?

Safe from harm (Massive Attack, 1991)Het voorzorgsprincipe, het precautionary principle of ook nog de precautionary approach genoemd, wordt frequent toegepast in risicomanagement. Het is een manier om complexe vraagstukken aan te pakken in situaties waar uitgebreide wetenschappelijke kennis ontbreekt over de mogelijke schade. Het principe wordt vooral toegepast in de gezondheidszorg (medische dilemma's) en bij milieukwesties. Maar over een correcte definitie ervan bestaat er nogal wat onenigheid. Trouwens, is het wel een 'principe', want dat staat voor absoluut, zonder uitzonderingen? Regels komen voort uit principes, en niet omgekeerd. Daarom spreken sommigen (bv. de Wereldgezondheidsorganisatie) liever over een approach (aanpak) dan over een principe. De Zweed Sandin (1999) stelt dat: "If there is a threat, which is uncertain, then some kind of action is mandatory". Maar alleen al wat precies een 'bedreiging' vormt, is uitermate complex om te definiëren: carcinogeniciteit, mutageniciteit, toxiciteit, bioaccumulatie, ...Voorzorgen nemen is ook duidelijk iets anders dan preventie, waarbij verondersteld wordt dat de informatie en kennis over de bedreiging al voorhanden zijn (Calver et al., Ecosystem Health, 2000). Hoe moet het begrip "risico" gezien worden? Daarin verschillen de meningen: de klassieke visie van experten (risico = gevaar x blootstelling) versus die van advocaten en rechters. Bovenop een traditionele risicoanalyse die gebaseerd is op voldoende wetenschappelijk bewijs, 'virtueel compleet' dan, vormt het voorzorgsprincipe een aanvulling. De toepassing ervan zal een belangrijke impact hebben op het type van wetenschappelijk bewijs en documentatie die noodzakelijk zullen zijn om een antwoord te formuleren op het vraagstuk. Het ontbreken van bewijs betekent natuurlijk niet dat er schade zal optreden. Het voorzorgsprincipe (bij ongekend risico) en de risicoanalyse zijn dan ook fundamenteel verschillende concepten. Volgens de Europese Commissie moet het voorzorgsprincipe over het algemeen proportioneel, niet-discriminatief en consistent zijn, een kosten-baten maken van actie of van geen actie, en mogelijkheid tot revisie inhouden naargelang nieuwe wetenschappelijke inzichten. Voorzorgen nemen is het gezond verstand gebruiken. Zoals de Romeinen het al stelden: 'in dubio, pro salus' (in geval van twijfel, onthoud u) en 'abundans cautela non nocet' (overvloedige voorzichtigheid brengt geen schade toe). Strenge toepassing van het voorzorgsprincipe, ofwel restrictief en georiënteerd op (onafhankelijke) experten, is een dominante benadering. Een afgezwakte versie is een constructieve en open groepsbenadering. In de praktijk zijn er dus verschillende interpretaties in omloop. De hele strikte interpretatie belemmert elke besluitvorming en kan innovatie tegenhouden. Het voorzorgsprincipe wordt meestal gebruikt in situaties waarbij kosten om voorzorgen te nemen om gevaren te vermijden niet verwaarloosbaar zijn. Het is duidelijk geworden dat in de Europese Unie voornamelijk het voorzorgsprincipe op de voorgrond staat, terwijl men in de Verenigde Staten eerder wacht op evidentie van schade vooraleer er regelgeving volgt. Deze redenen worden vaak aangehaald om het principe niet te gebruiken: het houdt de wetenschappelijke ontwikkeling tegen, de praktische toepassing ontbreekt en het is slecht gedefinieerd en te vaag. Het voorzorgsprincipe is zeker niet absoluut of heiligmakend. Het moet de mogelijkheden en beperkingen van de wetenschappelijke methode erkennen. "Alle wetenschappelijk werk is onvolledig ..." (Sir Bradford Hill, 1965). Better safe than sorry?