Wanneer je een strategie uitrolt om een ziekte, of bij uitbreiding een epidemie of pandemie te bestrijden, dan lijkt het voor de hand te liggen dat je dit voor de hele bevolking doet. Toch stellen we bij Artsen Zonder Grenzen vast dat bepaalde bevolkingsgroepen niet zijn opgenomen in het nationale plan.
Je zou in dat geval het begrip 'volksgezondheid' in vraag kunnen stellen, maar bij mij rijzen eerder vragen van ethische en medisch-deontologische aard. Bij de huidige reactie van de overheid op de COVID-19-pandemie lijkt de groep daklozen en migranten wel vergeten, of sterker nog: buitengesloten. Welke term het meest van toepassing is, laat ik in het midden, maar de situatie valt niet te ontkennen.
In de reactie van de overheid op de pandemie lijken daklozen en migranten wel vergeten, of sterker nog: buitengesloten
De kwetsbaarheid van dak- en thuislozen, zo eigen aan hun erbarmelijke leefomstandigheden (beperkte toegang tot basishygiëne, voeding, gezondheidszorg, bestaansmiddelen, het gebrek aan veiligheid enz.), maakt hen extra vatbaar voor gezondheidsproblemen.
De wetenschappelijke literatuur over dit virus onderstreept het belang van een krachtige respons binnen groeperingen van mensen. De meesten van deze twee bevolkingsgroepen leven veelal zonder dak boven het hoofd, maar wel in gemeenschappen van verschillende omvang.
In onze samenleving worden groepen snel in categorieën ingedeeld, en dat is ook hier al lang gebeurd: 'erkende collectiviteiten' en 'niet-erkende collectiviteiten'. Het overgrote deel van de personen waar wij het over hebben, is niet geregistreerd en bevindt zich op locaties die als dusdanig niet erkend zijn. 'Niet-erkend' staat gelijk aan 'telt niet mee' en precies daar wringt het schoentje.
De enige mensen die in België geen toegang hebben tot informatie, tests en eventuele behandeling in het kader van covid-19, zijn personen zonder rijksregisternummer of identificatienummer. Daklozen en migranten blijven dus in de kou staan. 'Geen nummer, geen test!'
Hoe kun je iemand die op straat leeft en buiten het erkende systeem valt, verwijten de maatregelen niet te kennen en niet na te leven?
Deze mensen zonder enige toegang tot informatie, moeten echter wel de gezondheidsmaatregelen naleven. Hypocrisie van het systeem of ironie van de gezondheid? Hoe kun je iemand die op straat leeft en buiten het erkende systeem valt, verwijten de maatregelen niet te kennen en niet na te leven? Hoe kun je daklozen zonder bestaansmiddelen een boete opleggen omdat ze zich op straat bevinden tijdens de avondklok? Hen aanmanen naar een 'huis' te gaan dat ze niet hebben?
Is dit een gebrek aan logica of eerder een gebrek aan vooruitziendheid? Hoe leg je het belang van een mondmasker en handhygiëne uit aan iemand die honger heeft en nergens terecht kan om zich te wassen? En daarom heeft een hele ngo- en verenigingssector deze lacune in de gezondheidszorg aangepakt.
Hoe kunnen we die bevolkingsgroepen bij de strijd tegen het coronavirus betrekken? Mijn antwoord lijkt misschien al te eenvoudig, maar ik stel voor: pas je aan hen aan
Hoe kunnen we die bevolkingsgroepen bij de strijd tegen het coronavirus betrekken? Mijn antwoord lijkt misschien al te eenvoudig, maar ik stel voor: pas je aan hen aan. Aan kinderen worden de covid-19-maatregelen niet in grote wetenschappelijke bewoordingen uitgelegd, maar op een voor hen bevattelijke manier.
Hetzelfde voor EU-ambtenaren: de gezondheidsmaatregelen werden vertaald naar hun moedertaal. Voor daklozen en migranten gebruikt Artsen Zonder Grenzen culturele bemiddelaars, vertalers en tolken; we gaan hen ter plekke opzoeken.
Natuurlijk is het een grote uitdaging om deze doelgroepen die zich voortdurend verplaatsen, op te volgen en te verzorgen. Maar het is niet uit vrije wil dat ze steeds onderweg zijn. Ze worden immers continu opgejaagd door de ordediensten die hen uit hun schuilplaatsen verdrijven, omdat zogenaamde samenscholingen verboden zijn. Hoe kunnen wij deze mensen op een degelijke manier medisch opvolgen en hun contacten in kaart brengen als ze steeds weer op de vlucht slaan uit schrik voor de politie en als hun geïmproviseerde schuilplaatsen worden gesloopt? Waar nu hoge nood aan is, is een eenvoudige maar menswaardige huisvesting met toegang tot basishygiëne, waarbij iedereen over de nodige basisvoorzieningen kan beschikken.
Geef daarom alle bevolkingsgroepen die zich (al dan niet illegaal) op ons grondgebied bevinden de middelen om anderen en zichzelf te kunnen beschermen, en de opgelegde maatregelen na te leven, ongeacht hun statuut. Ministers van Volksgezondheid die erop aandringen dat we onze handen wassen, zouden zich moeten afvragen hoe mensen die geen zeep of schoon water hebben, zich moeten behelpen, nu ze niet langer terechtkunnen op de openbare plaatsen waar ze voordien naartoe gingen.
Zouden we niet beter voorrang geven aan het verstrekken van water en informatie in plaats van onvermogende personen te beboeten voor inbreuken die het gevolg zijn van een gebrek aan informatie of het niet begrijpen van de taal waarin wordt gecommuniceerd?
Zouden we niet beter voorrang geven aan het verstrekken van water en informatie in plaats van onvermogende personen te beboeten voor inbreuken die het gevolg zijn van een gebrek aan informatie of het niet begrijpen van de taal waarin wordt gecommuniceerd? Houdt het steek om mensen tijdens een pandemie het bevel te geven het grondgebied te verlaten als de grenzen gesloten zijn? Is het realistisch om in deze context asielaanvragen te weigeren als net die papieren nodig zijn om aanspraak te kunnen maken op een bed, een bad, voedsel en medische voorzieningen zoals covid-19-tests?
Portugal bijvoorbeeld erkent het belang van deze globale aanpak van de gezondheidszorg en regulariseerde alle mensen zonder papieren op zijn grondgebied.
Alle bevolkingsgroepen betrekken bij de strijd tegen de pandemie is geen optie, maar een morele en ethische plicht en onontbeerlijk voor de volksgezondheid. Artsen Zonder Grenzen heeft de specifieke kennis in huis omtrent de aanpak van epidemieën en massavaccinaties, en wij hebben ons altijd toegespitst op gezondheidspromotie of anders gezegd: het verspreiden van informatie over gezondheidszorg.
De strijd tegen de pandemie mag niet alleen maar in de ziekenhuizen gevoerd worden. Ook binnen de gemeenschappen van daklozen en migranten, in de scholen en woonzorgcentra, op de werkvloer enz.
De strijd tegen de pandemie mag niet alleen maar in de ziekenhuizen gevoerd worden. Ook binnen de gemeenschappen van daklozen en migranten, in de scholen en woonzorgcentra, op de werkvloer enz. Helaas staan een aantal van deze gemeenschappen tot op heden nog steeds in de kou. We mogen niet langer in dezelfde fout vervallen. Laten we daarom, vanaf vandaag, iedereen bij de strijd tegen het coronavirus betrekken. Ook in de vaccinatieprogramma's.