...
Zo zou er zich bij de helft van de patiënten die onverwacht worden opgenomen op een afdeling voor intensieve verzorging een zogenaamd 'incident' hebben voorgedaan. Niet minder dan de helft daarvan wordt als 'vermijdbaar' beschouwd, versta, het had niet mogen gebeuren. Verkeerde medicatie, onvoldoende klinische opvolging en gebrekkige interne organisatie en communicatie zijn maar enkele voorbeelden die hiervan aan de basis liggen. De gevolgen zijn vaak groot, zowel voor de patiënt, de verstrekker en de samenleving. Maar, wat moeten we nu met deze cijfers?Vergelijkbaarheid en uitdaging De cijfers uit de studie confronteren ons met de werkelijkheid inzake de (on)veiligheid van onze ziekenhuiszorg, maar in de ons omringende landen is de situatie vergelijkbaar. Bijsturing is hoe dan ook noodzakelijk en gelukkig ook mogelijk. In Nederland werd enkele jaren geleden een nationaal patiëntveiligheidsprogramma voor de ziekenhuizen ontwikkeld met een periodieke opvolging (in de zogenaamde 'monitor zorggerelateerde schade'). Daaruit blijkt dat substantiële verbetering zeker mogelijk is. Het verbeteren van de veiligheid van de zorg hoeft bovendien helemaal niet complex te zijn. Goede handhygiëne, implementatie van 'early warning systems' (ook vereist vanuit de Vlaamse zorginspectie), systematische checks zoals in de 'checklijst veilige heelkunde', efficiënte communicatie, beter afgestemde dossiervorming en teamwerking zijn op zich relatief eenvoudige en evidente verwachtingen. Maar, de grote uitdaging is om deze, in lekenoren eenvoudig klinkende, onderdelen van veilige zorg in een samenhangende systematiek te integreren en implementeren in de dagelijkse praktijk. De ontwikkeling van een stimulerende veiligheidscultuur is daarbij van groot belang. Uit onderzoek weten we immers dat er bij incidenten in onze ziekenhuizen vaak nog een verwijtende cultuur heerst. Men gaat dan, ook vanuit ons rechtssysteem, op zoek naar wie de 'fout' gemaakt heeft, terwijl veel incidenten niet direct toe te schrijven zijn aan het falen van een zorgverstrekker (het individu), maar het gevolg zijn van systeemfalen (de organisatie), meestal een combinatie van diverse factoren.Nieuw kader Veiligheid systematisch verbeteren kan maar gerealiseerd worden door de uitbouw van een veiligheidssystematiek in een continu lerende organisatie. Dat is een belangrijke uitdaging voor de ziekenhuizen, waar de werkdruk stijgt en verder verzwaard wordt door de toenemende budgettaire druk. Aan engagement van artsen en medewerkers is er geen gebrek in de ziekenhuizen die met overtuiging werken aan ziekenhuisaccreditatie en participeren aan het Vlaams Indicatorenproject (VIP²). Met alleen maar (nog) hard(er) te werken, redt men het niet meer. Nieuwe governancemodellen (overigens ook expliciet voorzien in het Vlaams regeerakkoord) expliciet gebouwd rond het stimuleren van kwaliteitsvolle zorg worden onvermijdelijk, maar de ziekenhuizen hebben evenzeer nood aan een nieuw kader. Een nieuw financieringsmodel is daar een belangrijk onderdeel van en gelukkig wordt dat inzicht ook gedeeld door de federale minister. Meer kwaliteit (waar veiligheid een onderdeel van is) heeft immers het potentieel om een van de magische sleutels te zijn om de stijgende uitgaven in de gezondheidszorg onder controle te houden. Patiënten die geen vermijdbare complicaties oplopen, behoeven immers geen dure bijkomende onderzoeken of behandelingen, dienen niet langer in het ziekenhuis te verblijven en kunnen sneller terug aan het werk. Dat is de positieve spiraal die tot ontwikkeling gebracht moet worden. Investeren dus om te besparen. Vanuit de ziekenhuiskoepel Icuro werden daartoe concrete voorstellen geformuleerd om veilige zorg een structurele plaats te geven in de nieuwe ziekenhuisfinanciering.Opleiding Maar er is meer nodig. Om de ambities inzake kwaliteitsvolle en dus ook veilige zorg te realiseren zal er ook gesleuteld moeten worden aan de opleiding en permanente bijscholing van zorgverstrekkers. Onze huidige modellen van instructiegericht onderwijs en leren in de praktijk zijn, ondanks hun verdiensten, ontoereikend in het aanreiken en up-to-date houden van kennis en competenties voor patiëntveiligheid. Nieuwe modellen en andere leervormen (bv. gebruik van e-learning, simulatie en apps in de zorg) zullen hun intrede moeten vinden in de (permanente) opleiding van studenten en zorgverstrekkers uit de praktijk. Onvermijdelijk zal ook het thema over periodieke evaluatie van vaardigheden en competenties daarbij aan bod moeten komen. Ook daarvoor is de ontwikkeling van een positieve veiligheidscultuur in de ziekenhuizen van groot belang. De veiligheid van de ziekenhuiszorg kan en moet beter, maar dat kan niet zonder een samenhangende benadering.