De Europese Commissie miste haar start volledig, maar herpakte zich daarna met een veelvoud aan initiatieven. Zullen de Europese gezondheidssystemen crisisbestendiger worden? Via het Europese Semester heeft België alvast al wat huiswerk meegekregen.

De Europese Unie maakte geen goede beurt toen de pandemie in Europa toesloeg. Lidstaten plooiden terug op zichzelf, Italië werd lange tijd aan haar lot overgelaten. Plots was de Europese samenwerking ver te zoeken. Volgens een recente Eurobarometer zijn 6 op de 10 van de bevraagden teleurgesteld in het gebrek aan solidariteit tussen de lidstaten. Commissievoorzitter von der Leyen bood Italië in april excuses aan. Het was een harde reality check waarbij de zwakke plekken van het Europese gezondheidsbeleid bloot kwamen te liggen.

Het ontbrak - zeker in het begin - aan gemeenschappelijke richtlijnen en aanbevelingen voor preventieve maatregen waardoor de lidstaten elk afzonderlijk maatregelen gingen nemen. Daarnaast werd het duidelijk hoe afhankelijk de EU is van het buitenland voor de productie van bepaalde producten (mondmaskers, beschermend materiaal, ...) en grondstoffen. En terwijl in de grensstreken al jaren wordt samengewerkt rond gezondheidszorg, werden deze mogelijkheden buitenspel gezet door het sluiten van de grenzen, terwijl de lidstaten elkaar in deze grensregio's hadden kunnen ondersteunen.

Ook Europa staat versteld van de impact van de versnippering van de bevoegdheden in de Belgische gezondheidszorg

Midden maart werden de eerste noodmaatregelen genomen. Met de Coronavirus Response Investment Initiative werd een eerste budget van €37 miljard vrijgemaakt om de gevolgen van de coronacrisis aan te pakken, en het Europese Solidariteitsfonds kon voortaan niet enkel ingezet worden bij natuurrampen maar ook bij gezondheidscrisissen zoals covid-19. Reisbeperkingen werden ingevoerd binnen de EU alsook t.a.v. derde landen. Een gemeenschappelijke aanbestedingsprocedure voor persoonlijke beschermingsmiddelen werd gelanceerd.

In allerijl werd een adviespanel over covid-19 opgericht, bestaande uit epidemiologen en virologen uit verschillende lidstaten om EU-richtlijnen voor wetenschappelijk onderbouwde en gecoördineerde risicobeheersmaatregelen op te stellen. Dit adviespanel speelde een belangrijke rol in de ontwikkeling van het Europees stappenplan om de maatregelen voor de inperking van het coronavirus op te heffen dat in april gepubliceerd werd en de lidstaten moest helpen om hun exitstrategie zo goed mogelijk onderling te coördineren. Met de zomer in aantocht werd de website "Re-open EU" gelanceerd zodat de Europese toeristen weten aan welke regels ze zich moeten houden in de andere lidstaten.

Het wijst op het belang dat Europa wil vestigen op het gezondheidsbeleid en het versterken van de paraatheid in geval van een gezondheidscrisis

De miljarden vlogen de laatste maanden in het rond. Bijkomende financiële noodpakketten werden vrijgemaakt waarvan het recente herstelplan met het project Next Generation EU (€750 miljard) van groot belang is voor de gezondheidszorg.

Het Europese gezondheidsbudget werd met het project EU4Health drastisch verhoogd tot €9,4 miljard, wat twintig keer hoger ligt dan het oorspronkelijke budget in de begroting 2021-2027. Het wijst op het belang dat Europa wil vestigen op het gezondheidsbeleid en het versterken van de paraatheid in geval van een gezondheidscrisis. Er wordt ingezet op meer grensoverschrijdende samenwerking in geval van een gezondheidsrisico door onder andere de oprichting van Europese urgentieteams, het voorzien van een voldoende voorraad aan beschermend materiaal en een coördinatie van de capaciteit van spoedzorg. Velen blijken achter deze ambitie te staan: voor 70% van de Europeanen moet Europa over meer bevoegdheden beschikken om een gezondheidscrisis zoals covid-19 aan te kunnen pakken.

Ook België zal een beroep kunnen doen op het Europese gezondheidsbudget, maar dan wel onder bepaalde voorwaarden. België zal werk moeten maken van de zwakke plekken in het gezondheidssysteem die door de Europese Commissie geïdentificeerd werden.

Belgische tekortkomingen wat betreft de coronacrisis zijn een gebrek aan gezondheidspersoneel, een tekort aan beschermend materiaal en medische producten, en een gebrekkige coördinatie tussen de verschillende beleidsniveaus - de Europese Commissie

Elk jaar screent de Europese Commissie het beleid van de lidstaten en formuleert daarbij aanbevelingen. Dit proces, het Europese Semester, stond dit jaar volledig in het teken van de coronacrisis. Daarin werd ook geëvalueerd hoe de Belgische gezondheidszorg de coronacrisis doorstaan heeft: Het Belgische gezondheidszorgstelsel presteert goed op het gebied van het verstrekken van acute zorg in ziekenhuizen. De COVID-19-uitbraak heeft evenwel een aantal tekortkomingen aan het licht gebracht in de veerkracht van het gezondheidszorgstelsel bij een ernstige volksgezondheidscrisis.

Deze tekortkomingen zijn een gebrek aan gezondheidspersoneel, een tekort aan beschermend materiaal en medische producten, en een gebrekkige coördinatie tussen de verschillende beleidsniveaus. Ook Europa staat versteld van de impact van de versnippering van de bevoegdheden in de Belgische gezondheidszorg. De volgende federale regering mag de aanbeveling van de Europese Commissie alvast op haar TO DO-lijstje noteren: De algehele veerkracht van het gezondheidszorgstelsel versterken en ervoor zorgen dat kritieke medische producten beschikbaar zijn.

Of de Europese gezondheidssystemen er sterker uit zullen komen, zal niet enkel afhangen van de Europese Commissie, maar evenzeer van de lidstaten die hun huiswerk zullen moeten maken

In juni stelde de Europese Commissie een nieuwe Europese farmaceutische strategie voor. Deze moet leiden tot een betere toegang tot nieuwe geneesmiddelen tegen een betaalbare prijs. Tekorten van geneesmiddelen moeten kunnen vermeden worden. Het onderzoek moet beter afgestemd worden op de noden van de volksgezondheid en oplossingen moeten gevonden worden voor de te grote afhankelijkheid van de EU van niet-EU-landen voor grondstoffen. Met deze strategie wil de Europese Commissie dus ook inspelen op de risico's die tijdens de crisis geïdentificeerd werden. Een publieke raadpleging over deze voorstellen loopt op dit ogenblik tot 15 september 2020.

Daarnaast lanceerde de Europese Commissie ook een strategie om de ontwikkeling van een vaccin tegen het coronavirus te faciliteren, en dit binnen een termijn van 12 à 18 maanden i.p.v. de gebruikelijke 10 jaar. Daarbij focust men op het voorzien van voldoende productiecapaciteit en voldoende grondstoffen. Ook hier is de grote afhankelijkheid van Europa van andere landen een van de drijfveren. De strategie moet ervoor zorgen dat iedereen in de EU snel gelijke en betaalbare toegang krijgt tot een vaccin.

Is de EU nu gewapend voor een tweede golf? Alleszins werden er snel lessen getrokken en voorstellen geformuleerd die kunnen bijdragen om in de toekomst de schok van een nieuwe pandemie op te vangen. Of de Europese gezondheidssystemen er sterker uit zullen komen, zal niet enkel afhangen van de Europese Commissie, maar evenzeer van de lidstaten die hun huiswerk zullen moeten maken. Want ook in het Belgische huishouden zal orde op zaken gesteld moeten worden. De paraatheid van de EU om het hoofd te bieden aan een pandemie staat alleszins hoog op de agenda van het Duitse voorzitterschap van de EU in de komende maanden.

De Europese Commissie miste haar start volledig, maar herpakte zich daarna met een veelvoud aan initiatieven. Zullen de Europese gezondheidssystemen crisisbestendiger worden? Via het Europese Semester heeft België alvast al wat huiswerk meegekregen. De Europese Unie maakte geen goede beurt toen de pandemie in Europa toesloeg. Lidstaten plooiden terug op zichzelf, Italië werd lange tijd aan haar lot overgelaten. Plots was de Europese samenwerking ver te zoeken. Volgens een recente Eurobarometer zijn 6 op de 10 van de bevraagden teleurgesteld in het gebrek aan solidariteit tussen de lidstaten. Commissievoorzitter von der Leyen bood Italië in april excuses aan. Het was een harde reality check waarbij de zwakke plekken van het Europese gezondheidsbeleid bloot kwamen te liggen. Het ontbrak - zeker in het begin - aan gemeenschappelijke richtlijnen en aanbevelingen voor preventieve maatregen waardoor de lidstaten elk afzonderlijk maatregelen gingen nemen. Daarnaast werd het duidelijk hoe afhankelijk de EU is van het buitenland voor de productie van bepaalde producten (mondmaskers, beschermend materiaal, ...) en grondstoffen. En terwijl in de grensstreken al jaren wordt samengewerkt rond gezondheidszorg, werden deze mogelijkheden buitenspel gezet door het sluiten van de grenzen, terwijl de lidstaten elkaar in deze grensregio's hadden kunnen ondersteunen.Midden maart werden de eerste noodmaatregelen genomen. Met de Coronavirus Response Investment Initiative werd een eerste budget van €37 miljard vrijgemaakt om de gevolgen van de coronacrisis aan te pakken, en het Europese Solidariteitsfonds kon voortaan niet enkel ingezet worden bij natuurrampen maar ook bij gezondheidscrisissen zoals covid-19. Reisbeperkingen werden ingevoerd binnen de EU alsook t.a.v. derde landen. Een gemeenschappelijke aanbestedingsprocedure voor persoonlijke beschermingsmiddelen werd gelanceerd. In allerijl werd een adviespanel over covid-19 opgericht, bestaande uit epidemiologen en virologen uit verschillende lidstaten om EU-richtlijnen voor wetenschappelijk onderbouwde en gecoördineerde risicobeheersmaatregelen op te stellen. Dit adviespanel speelde een belangrijke rol in de ontwikkeling van het Europees stappenplan om de maatregelen voor de inperking van het coronavirus op te heffen dat in april gepubliceerd werd en de lidstaten moest helpen om hun exitstrategie zo goed mogelijk onderling te coördineren. Met de zomer in aantocht werd de website "Re-open EU" gelanceerd zodat de Europese toeristen weten aan welke regels ze zich moeten houden in de andere lidstaten.De miljarden vlogen de laatste maanden in het rond. Bijkomende financiële noodpakketten werden vrijgemaakt waarvan het recente herstelplan met het project Next Generation EU (€750 miljard) van groot belang is voor de gezondheidszorg.Het Europese gezondheidsbudget werd met het project EU4Health drastisch verhoogd tot €9,4 miljard, wat twintig keer hoger ligt dan het oorspronkelijke budget in de begroting 2021-2027. Het wijst op het belang dat Europa wil vestigen op het gezondheidsbeleid en het versterken van de paraatheid in geval van een gezondheidscrisis. Er wordt ingezet op meer grensoverschrijdende samenwerking in geval van een gezondheidsrisico door onder andere de oprichting van Europese urgentieteams, het voorzien van een voldoende voorraad aan beschermend materiaal en een coördinatie van de capaciteit van spoedzorg. Velen blijken achter deze ambitie te staan: voor 70% van de Europeanen moet Europa over meer bevoegdheden beschikken om een gezondheidscrisis zoals covid-19 aan te kunnen pakken.Ook België zal een beroep kunnen doen op het Europese gezondheidsbudget, maar dan wel onder bepaalde voorwaarden. België zal werk moeten maken van de zwakke plekken in het gezondheidssysteem die door de Europese Commissie geïdentificeerd werden.Elk jaar screent de Europese Commissie het beleid van de lidstaten en formuleert daarbij aanbevelingen. Dit proces, het Europese Semester, stond dit jaar volledig in het teken van de coronacrisis. Daarin werd ook geëvalueerd hoe de Belgische gezondheidszorg de coronacrisis doorstaan heeft: Het Belgische gezondheidszorgstelsel presteert goed op het gebied van het verstrekken van acute zorg in ziekenhuizen. De COVID-19-uitbraak heeft evenwel een aantal tekortkomingen aan het licht gebracht in de veerkracht van het gezondheidszorgstelsel bij een ernstige volksgezondheidscrisis. Deze tekortkomingen zijn een gebrek aan gezondheidspersoneel, een tekort aan beschermend materiaal en medische producten, en een gebrekkige coördinatie tussen de verschillende beleidsniveaus. Ook Europa staat versteld van de impact van de versnippering van de bevoegdheden in de Belgische gezondheidszorg. De volgende federale regering mag de aanbeveling van de Europese Commissie alvast op haar TO DO-lijstje noteren: De algehele veerkracht van het gezondheidszorgstelsel versterken en ervoor zorgen dat kritieke medische producten beschikbaar zijn. In juni stelde de Europese Commissie een nieuwe Europese farmaceutische strategie voor. Deze moet leiden tot een betere toegang tot nieuwe geneesmiddelen tegen een betaalbare prijs. Tekorten van geneesmiddelen moeten kunnen vermeden worden. Het onderzoek moet beter afgestemd worden op de noden van de volksgezondheid en oplossingen moeten gevonden worden voor de te grote afhankelijkheid van de EU van niet-EU-landen voor grondstoffen. Met deze strategie wil de Europese Commissie dus ook inspelen op de risico's die tijdens de crisis geïdentificeerd werden. Een publieke raadpleging over deze voorstellen loopt op dit ogenblik tot 15 september 2020.Daarnaast lanceerde de Europese Commissie ook een strategie om de ontwikkeling van een vaccin tegen het coronavirus te faciliteren, en dit binnen een termijn van 12 à 18 maanden i.p.v. de gebruikelijke 10 jaar. Daarbij focust men op het voorzien van voldoende productiecapaciteit en voldoende grondstoffen. Ook hier is de grote afhankelijkheid van Europa van andere landen een van de drijfveren. De strategie moet ervoor zorgen dat iedereen in de EU snel gelijke en betaalbare toegang krijgt tot een vaccin. Is de EU nu gewapend voor een tweede golf? Alleszins werden er snel lessen getrokken en voorstellen geformuleerd die kunnen bijdragen om in de toekomst de schok van een nieuwe pandemie op te vangen. Of de Europese gezondheidssystemen er sterker uit zullen komen, zal niet enkel afhangen van de Europese Commissie, maar evenzeer van de lidstaten die hun huiswerk zullen moeten maken. Want ook in het Belgische huishouden zal orde op zaken gesteld moeten worden. De paraatheid van de EU om het hoofd te bieden aan een pandemie staat alleszins hoog op de agenda van het Duitse voorzitterschap van de EU in de komende maanden.