...

Belgische vrouwen kunnen in ons land makkelijk terecht voor een abortus. Er zijn voldoende abortuscentra en daardoor zijn de wachttijden kort, zegt Anne Verougstraete, verbonden aan SjerpDilemma, het centrum voor hulp bij ongeplande zwangerschap en abortus van de VUB. "Ook de psychosociale ondersteuning is goed uitgebouwd."Maar aan abortus zijn een aantal voorwaarden verbonden. Die zijn vastgelegd in de Wet Lallemand-Michielsens van 3 april 1990, genoemd naar de initiatiefnemers van de wet. De arts moet aan al deze voorwaarden voldoen, anders is er sprake van een misdrijf. Absurd, vindt Anne Verougstraete. "Abortus is een recht, en zou enkel strafbaar moeten zijn indien uitgevoerd zonder toestemming van de vrouw."Vandaag maken deze voorwaarden steeds vaker onderwerp uit van maatschappelijk debat. Met haar aanwezigheid op het symposium Medische Wereld hoopt Anne Verougstraete dan ook dat debat opnieuw te kunnen voeden, zoals een aantal actoren uit de abortushulpverlening dat reeds deden naar aanleiding van 25 jaar abortuswet.U wil een aanpassing van de wet?Anne Verougstraete: Zoals veel wetten, is de abortuswet een compromiswet. In de originele abortuswet zijn een aantal voorwaarden ingeschreven, die niet oké zijn. Er is vandaag nog altijd reden tot vieren dat de wet er in 1990 na 17 jaar strijd uiteindelijk gekomen is (in 1973 wordt de Naamse gynaecoloog Willy Peers gearresteerd omdat hij er openlijk voor uitkomt illegale abortussen uit te voeren, nvdr). Dit was enkel mogelijk door de mobilisatie van vrouwen, progressieve artsen, de ULB en de VUB met als boegbeeld prof. Jean-Jacques Amy. Maar de abortuskwestie lijkt voor velen een gestreden strijd, terwijl het nu tijd is deze wet te onderwerpen aan een grondige evaluatie.Wat moet er volgens u onder andere anders?Jaarlijks gaan er in ons land zo'n 500 vrouwen in hun tweede zwangerschapstrimester naar Nederland om er een abortus te laten uitvoeren. Vandaag kan in België een abortus plaatsvinden voor de twaalfde week na bevruchting. Nadien kan het enkel nog wanneer er een ernstig gevaar is voor de gezondheid van vrouw of kind. In Nederland is een abortus mogelijk tot 20 weken na de bevruchting. Deze abortussen van Belgische vrouwen in Nederland worden door het Riziv niet terugbetaald, en wij merken dat het vooral minder gegoede vrouwen zijn die hierdoor getroffen worden. Ik ben een beetje beschaamd dat Nederland onze 'problemen' moet oplossen.Het lijkt dan ook redelijk naar een uitbreiding te evolueren. Tot hoeveel weken? Dat moet onderwerp zijn van maatschappelijk debat, maar een uitbreiding tot 14 weken na de bevruchting lijkt het minimum. Zo'n uitbreiding wil overigens niet zeggen dat plots alle centra in ons land late abortussen moeten gaan uitvoeren. Eerder lijkt het zinvol die mogelijkheid te beperken tot één à drie centra.Volgens tegenstanders kan zo'n uitbreiding een toeloop tot gevolg hebben van vrouwen die een late abortus wensen.Ik denk niet dat dat het geval zal zijn. Wat we in onze centra zien, is dat sommige vrouwen net heel snel in de zwangerschap komen voor een abortus. Soms is de zwangerschap zelfs nog niet te zien. Ik denk dus niet dat we daar bang voor moeten zijn. Maar voor vrouwen die nood hebben aan een abortus na twaalf weken, moet ze wel bestaan.Nog even over Nederland. Op een gegeven moment was er sprake dat Belgische abortuscentra de mogelijkheid van sedatie verkenden bij zwangerschapsafbreking, zoals die in Nederland bestaat.Het klopt inderdaad dat, naast anonimiteitsredenen, sommige Belgische vrouwen vóór hun twaalfde zwangerschapsweek naar een Nederlands abortus centrum trekken voor de mogelijkheid van sedatie. In België gebeurt een zwangerschapsafbreking onder lokale verdoving, sedatie is alleen mogelijk in het ziekenhuis onder begeleiding van een anesthesist. Het werd ons echter afgeraden het dossier bij het Riziv te heropenen, omwille van de huidige besparingscontext.U heeft ook sterke bedenkingen bij de wettelijke wachttijd van zes dagen na de eerste consultatie.U moet weten dat een aantal vrouwen dat op eerste gesprek komt in het abortuscentrum, doorverwezen werd. Bijgevolg hebben ze vaak al een weg van enkele weken afgelegd. Volgens de wet moeten zij dan nóg eens zes dagen wachten, en dan nog met eenheid van plaats (zowel het consult als de abortus moeten in hetzelfde centrum plaatsvinden, nvdr). De christelijke mutualiteit betaalt de ingreep overigens niet terug als deze wachttermijn niet werd gerespecteerd.Een kortere bedenktijd van 48 à 72 uur - indien de vrouw geen twijfels heeft -, moet kunnen volstaan. Zeker als je weet dat er voor grote medische ingrepen - neem nu sterilisatie - geen wettelijke bedenktijd is. Terwijl het toch om een handeling gaat waarvan de gevolgen veel verregaander zijn dan bij een abortus? Een sterilisatie is definitief, na een abortus kan je nog kinderen krijgen. Of en hoeveel de bedenktijd bedraagt, is een zaak van de hulpverleners in de centra, die samen met de vrouw in kwestie bepalen wanneer de ingreep het best plaatsvindt. De wachttijd moet niet in de wet staan, maar in guidelines over zorgvuldig medisch handelen.Wat met de doorverwijsplicht?Die is er niet bij abortus. Wel is de arts verplicht het meteen te laten weten aan de patiënte als hij de ingreep niet wil uitvoeren. Vandaag zijn er nog steeds artsen die patiënten verschillende keren laten terugkomen, telkens met het advies dat ze "er nog eens over moeten nadenken", tot de wettelijke termijn voor abortus uiteindelijk verstreken is. Dat gebeurt nog zelden, maar het gebeurt. Wat we ook zien in ons centrum: vrouwen die op eigen houtje hebben moeten uitzoeken waar ze terecht kunnen.(fel) Het kan overigens niet dat katholieke ziekenhuizen weigeren om abortus uit te voeren. Ook zij krijgen overheidssubsidies en dienen de wet te respecteren. Langs de andere kant is het wellicht beter dat vrouwen niet geholpen worden door artsen die misprijzend doen over abortus, maar wel door zorgverleners die in deze materie gespecialiseerd zijn.Zou er een maatschappelijk draagvlak zijn voor een sterke versoepeling van de wet?Toen we het thema drie jaar geleden, naar aanleiding van 25 jaar abortus, opnieuw op de agenda plaatsen, was de politieke context er niet naar. Maar het is niet omdat de politiek niet meteen zal volgen, dat je een wet niet tegen het licht kan houden en het debat kan heropenen. Met de inzichten die daaruit voortkomen, volgt er misschien iets in een volgende legislatuur. Een wet - of aanpassing van de wet - volgt immers meestal wanneer de gemoederen al geëvolueerd zijn.Ondertussen blijven Belgische vrouwen wel naar Nederland gaan.Dat is zo, en natuurlijk hoop ik dat dat niet lang meer zal gebeuren. Nogmaals: we proberen het maatschappelijk debat opnieuw te lanceren. Komt er een regering die daarvoor openstaat, dan hebben we al heel wat bereikt.Is het mogelijk dat er een tegenbeweging ontstaat?Ja, die kans bestaat natuurlijk. Maar het is veel gevaarlijker om geen debat te voeren.Hoe kan men dit debat aangaan op een niet-emotionele manier?Door goede statistieken te kunnen voorleggen. Door aan te tonen dat het doorgaans niet jonge meisjes zijn die overgaan tot abortus, maar volwassen vrouwen.Of abortus nog steeds een twistpunt vormt bij de publieke opinie? Het recht op persoonlijke beslissingen is sterk verankerd bij de Belgische bevolking. Eén keer per jaar laat de uiterst rechtse groep van zich horen. (droog) Maar goed, ook die mensen hebben soms een abortus nodig, hé.Los daarvan denk ik dat het belangrijk is om altijd waakzaam te blijven - het recht op abortus is nooit fundamenteel verworven.Heeft u een boodschap voor de artsen die op het symposium Medische Wereld aanwezig zullen zijn?Het is belangrijk dat er in alle medische en psychosociale opleidingen meer aandacht komt voor anticonceptie én abortus. Je kan die twee niet uit elkaar halen, anticonceptie is er immers om geen abortus te moeten laten uitvoeren. Nu hangt die aandacht nog in sterke mate af van de docent die lesgeeft over het thema in kwestie.