...

Zeven jaar geleden richtte Christine Deschryver in een volkse wijk van Bukavu het centrum op samen met de Congolese gynaecoloog Denis Mukwege van het Panzi-ziekenhuis en Eve Ensler, de Amerikaanse auteur van De vaginamonologen. Over die zeven jaar heeft Deschryver nu een documentaire gemaakt.City of Joy ving in het begin slachtoffers op van oorlogsverkrachtingen. In 2003 kwam er officieel een einde aan de oorlog, maar niet aan de verkrachtingen?Er worden nog altijd vrouwen verkracht door gewapende milities, maar zij vormen ondertussen een minderheid in City of Joy. De vrouwen die hier nu komen, zijn eerder indirecte slachtoffers van het oorlogsgeweld. Een oorlog waarin verkrachting een wapen is, waarin broers verplicht werden met hun zussen te slapen en waarbij moeders letterlijk hun kinderen moesten opeten, laat zijn sporen na. Het gevolg is een normloze maatschappij waar incest, genderagressie en psychologische onderdrukking schering en inslag zijn. Door het wegvallen van al die normen beseffen mensen ook niet meer wat aanvaardbaar is en wat niet. Alles wordt hier gebanaliseerd. 'De Congolese maatschappij is nu eenmaal gewelddadiger dan de blanke', antwoorden ze mij hier als ik mijn beklag doe.Iedere zes maanden gaat u aan de slag met 90 nieuwe vrouwen. Hoe pakt u dat aan?Tijdens een verblijf in City of Joy gaat driekwart van de tijd naar groepstherapie. Individueel behandelen werkt hier niet. De Congolezen leven nu eenmaal meer in gemeenschap dan de blanken. Veel vrouwen voelen zich in het begin natuurlijk wel geremd om over hun trauma's te praten. Een eerste stap om die schroom te overwinnen is het woord 'vagina' durven gebruiken. Dat lijkt banaal voor westerlingen, maar hier is het een hele revolutie. De meeste Congolezen wijzen ernaar of gebruiken omfloerste termen. Als de vrouwen hier toekomen, krijgen ze allemaal een spiegel. We verplichten hen om hun vagina te bekijken en ze te tekenen. Zo overwinnen ze beetje bij beetje hun angst en leren we hen over seksualiteit te spreken zonder vaag te blijven of vulgair te worden.In City of Joy herstellen slachtoffers niet alleen van hun trauma's, maar worden er ook zelfbewuste krachtige vrouwen van hen gemaakt. 'Leiders' noemt u ze.Wij willen niet dat vrouwen als ze City of Joy verlaten opnieuw slachtoffer worden. Wij maken hen weerbaar en daarom geven we ook vormingen. Een cursus zelfverdediging bijvoorbeeld of lees- en schrijflessen. Maar ook recht. Uit het familierecht hebben we die hoofdstukken gehaald die in conflict zijn met de tradities die zij al hun hele leven kennen. Zij komen uit afgelegen dorpen en nemen de regels van grootouders en ouders zonder nadenken over. Eenmaal ze hun rechten kennen, maken die tradities geen kans meer. Daarnaast krijgen de vrouwen ook maatschappelijke vorming. Wij willen hen zin doen krijgen om deel te nemen aan het sociale en politieke leven in hun dorp.Pakt de regering het geweld aan?Seksueel geweld is in theorie strafbaar. Toch doet de overheid niets. Dat komt ook omdat families hier geen klacht indienen wanneer een vrouwelijk familielid verkracht wordt. Het is vaak zo dat ze een geit krijgen van de dader en dat vinden ze een goede compensatie. Ons enige wapen is de seksuele misdrijven openbaar maken en zorgen dat erover gesproken wordt. Ook kleine voorvallen brengen we onder de aandacht. Alleen zo kunnen we dingen veranderen. We werken ondertussen al ruim twee jaar op die manier, een beetje MeToo avant la lettre.Liesbet De Vuyst