Meestal gaat het in deze films over personages met een psychose, depressie, verslaving, autismespectrumstoornis, ... Ook bepaalde televisiesoaps en boeken waarin personages met een psychiatrische aandoening een hoofdrol spelen, kunnen rekenen op hoge kijk- of leescijfers.

In de meeste gevallen stellen we vast dat hetgeen we zien of lezen niet strookt met de realiteit van de zorgwereld. Dat kan bij de kijker of lezer leiden tot een verkeerde perceptie over de psychiatrische aandoening en/of behandeling of een foutieve indruk wekken over de psychiatrische patiënt in het algemeen.

Zo zou men bij het bekijken van de kaskraker 'The silence of the lambs' (1991) van Jonathan Demme tot de perceptie kunnen komen dat alle personen met een antisociale persoonlijkheidsstoornis impulsieve boeven en potentiële koelbloedige seriemoordenaars zijn. Dat klopt natuurlijk niet. Niet alle personen met psychopathische symptomen ontpoppen zich tot meedogenloze killers. Waarmee ik geenszins enige afbreuk wil doen aan de vele kwaliteiten van deze thriller, inzonderheid de magistrale hoofdrollen van Jodie Foster en Anthony Hopkins.

Soms kan de slinger in de andere richting doorslaan en worden psychiatrische stoornissen te positief uitgebeeld of beschreven, zoals in 'Melancholia' van Lars von Trier (2011), al kreeg de film los hiervan welverdiende festivalprijzen. Daarnaast bestaan er ook films zoals 'L'amant double' (2017) van François Ozon die enerzijds de psychiatrische wereld op een vreemde manier voorstelt en anderzijds de terechte moraal weergeeft dat een relatie tussen hulpverlener en hulpvrager onverenigbaar is met professionele therapie.

Het is belangrijk een onderscheid te maken tussen non-fictie en fictie. In wetenschappelijke films, televisieprogramma's en boeken wordt vanzelfsprekend een verantwoorde voorstelling verwacht van de psychiatrische aandoening. In veel gevallen gaat het trouwens over personen die echt met een psychiatrische aandoening kampen. Ingeval van fictie kan men zich afvragen hoe realiteitsgetrouw psychiatrische aandoeningen uitgebeeld moeten worden.

Niet eenvoudig om in een artistieke context de geestelijke gezondheid op een volledige, objectieve en goed onderbouwde wijze te vatten

Het is ook niet altijd duidelijk in welke mate psychiatrische problemen bewust of onbewust onrealistisch worden voorgesteld. Het fictiegenre moet in de eerste plaats goed scoren bij het publiek en het wekken van wat sensatie is in een aantal gevallen daartoe het lokmiddel. De film, het programma of het boek moet een uitnodigende indruk wekken. We kennen wel allemaal het gezegde: "There is no business, like show business". De keuze voor een personage met een zware depressie is weinig waarschijnlijk omdat aan een dergelijk type niet onmiddellijk een aantrekkelijk verhaal gekoppeld kan worden dat veel mensen zal aantrekken.

Kritische kijkers, lezers of zorgverleners zullen over het algemeen wel in staat zijn om de nodige nuanceringen te maken, maar niet iedereen beschikt over voldoende kritische ingesteldheid of kennis over psychiatrische aandoeningen, waardoor misvattingen dreigen te ontstaan of misschien nog vergroten. Het zijn die misvattingen die ook bijdragen tot stigmatisering van de geestelijke gezondheidszorg. In deze context gaat het dan bijvoorbeeld over het stigma dat psychiatrische patiënten gevaarlijke personen zijn of dat psychiatrische aandoeningen moeilijk te behandelen zijn.

Uiteraard is het niet eenvoudig - en zeker niet in een artistieke context - om een complexe wereld zoals de geestelijke gezondheid op een volledige, objectieve en goed onderbouwde wijze te vatten. Daaruit mogen we niet besluiten dat zomaar een loopje genomen mag worden met de uitbeelding van geestelijke gezondheid. In Nederland bestaat de stichting 'Psychiatrie en film' met als doel lezingen en symposia te organiseren over psychiatrische symptomen en films (http://psychiarieenfilm.com/). Via commentaar op filmbeelden krijgen de psychiatrische aandoeningen meer objectieve duiding.

De volgende voorbeelden van besproken films tonen aan dat diverse aandoeningen aan bod komen: 'The white oleander' (narcistische persoonlijkheidsstoornis), 'The hours' (depressie en suïcide), 'Fatal Attraction' (borderline, stalking, ...), 'A beautful mind' (schizofrenie), ... Een vergelijkbaar initiatief zou ook in ons land een meerwaarde kunnen opleveren.

Een ander initiatief zou erin kunnen bestaan dat voor het fictiegenre in het begin of op het einde van de film iets meer duiding gegeven kan worden over de betrokken psychiatrische aandoening zodat kijkers die onvoldoende vertrouwd zijn met geestelijke gezondheid, toch een objectief beeld krijgen van de psychiatrische aandoening. Zo'n duiding zal de film- of leespret wellicht niet in de weg staan en mogelijk toch stigmatisering tegengaan en meer zicht geven op psychiatrische ziektebeelden en behandelmogelijkheden. Laten we niet vergeten dat we allemaal tot op een zeker niveau psychisch kwetsbaarzijn.

Meestal gaat het in deze films over personages met een psychose, depressie, verslaving, autismespectrumstoornis, ... Ook bepaalde televisiesoaps en boeken waarin personages met een psychiatrische aandoening een hoofdrol spelen, kunnen rekenen op hoge kijk- of leescijfers.In de meeste gevallen stellen we vast dat hetgeen we zien of lezen niet strookt met de realiteit van de zorgwereld. Dat kan bij de kijker of lezer leiden tot een verkeerde perceptie over de psychiatrische aandoening en/of behandeling of een foutieve indruk wekken over de psychiatrische patiënt in het algemeen.Zo zou men bij het bekijken van de kaskraker 'The silence of the lambs' (1991) van Jonathan Demme tot de perceptie kunnen komen dat alle personen met een antisociale persoonlijkheidsstoornis impulsieve boeven en potentiële koelbloedige seriemoordenaars zijn. Dat klopt natuurlijk niet. Niet alle personen met psychopathische symptomen ontpoppen zich tot meedogenloze killers. Waarmee ik geenszins enige afbreuk wil doen aan de vele kwaliteiten van deze thriller, inzonderheid de magistrale hoofdrollen van Jodie Foster en Anthony Hopkins. Soms kan de slinger in de andere richting doorslaan en worden psychiatrische stoornissen te positief uitgebeeld of beschreven, zoals in 'Melancholia' van Lars von Trier (2011), al kreeg de film los hiervan welverdiende festivalprijzen. Daarnaast bestaan er ook films zoals 'L'amant double' (2017) van François Ozon die enerzijds de psychiatrische wereld op een vreemde manier voorstelt en anderzijds de terechte moraal weergeeft dat een relatie tussen hulpverlener en hulpvrager onverenigbaar is met professionele therapie.Het is belangrijk een onderscheid te maken tussen non-fictie en fictie. In wetenschappelijke films, televisieprogramma's en boeken wordt vanzelfsprekend een verantwoorde voorstelling verwacht van de psychiatrische aandoening. In veel gevallen gaat het trouwens over personen die echt met een psychiatrische aandoening kampen. Ingeval van fictie kan men zich afvragen hoe realiteitsgetrouw psychiatrische aandoeningen uitgebeeld moeten worden. Het is ook niet altijd duidelijk in welke mate psychiatrische problemen bewust of onbewust onrealistisch worden voorgesteld. Het fictiegenre moet in de eerste plaats goed scoren bij het publiek en het wekken van wat sensatie is in een aantal gevallen daartoe het lokmiddel. De film, het programma of het boek moet een uitnodigende indruk wekken. We kennen wel allemaal het gezegde: "There is no business, like show business". De keuze voor een personage met een zware depressie is weinig waarschijnlijk omdat aan een dergelijk type niet onmiddellijk een aantrekkelijk verhaal gekoppeld kan worden dat veel mensen zal aantrekken. Kritische kijkers, lezers of zorgverleners zullen over het algemeen wel in staat zijn om de nodige nuanceringen te maken, maar niet iedereen beschikt over voldoende kritische ingesteldheid of kennis over psychiatrische aandoeningen, waardoor misvattingen dreigen te ontstaan of misschien nog vergroten. Het zijn die misvattingen die ook bijdragen tot stigmatisering van de geestelijke gezondheidszorg. In deze context gaat het dan bijvoorbeeld over het stigma dat psychiatrische patiënten gevaarlijke personen zijn of dat psychiatrische aandoeningen moeilijk te behandelen zijn. Uiteraard is het niet eenvoudig - en zeker niet in een artistieke context - om een complexe wereld zoals de geestelijke gezondheid op een volledige, objectieve en goed onderbouwde wijze te vatten. Daaruit mogen we niet besluiten dat zomaar een loopje genomen mag worden met de uitbeelding van geestelijke gezondheid. In Nederland bestaat de stichting 'Psychiatrie en film' met als doel lezingen en symposia te organiseren over psychiatrische symptomen en films (http://psychiarieenfilm.com/). Via commentaar op filmbeelden krijgen de psychiatrische aandoeningen meer objectieve duiding.De volgende voorbeelden van besproken films tonen aan dat diverse aandoeningen aan bod komen: 'The white oleander' (narcistische persoonlijkheidsstoornis), 'The hours' (depressie en suïcide), 'Fatal Attraction' (borderline, stalking, ...), 'A beautful mind' (schizofrenie), ... Een vergelijkbaar initiatief zou ook in ons land een meerwaarde kunnen opleveren.Een ander initiatief zou erin kunnen bestaan dat voor het fictiegenre in het begin of op het einde van de film iets meer duiding gegeven kan worden over de betrokken psychiatrische aandoening zodat kijkers die onvoldoende vertrouwd zijn met geestelijke gezondheid, toch een objectief beeld krijgen van de psychiatrische aandoening. Zo'n duiding zal de film- of leespret wellicht niet in de weg staan en mogelijk toch stigmatisering tegengaan en meer zicht geven op psychiatrische ziektebeelden en behandelmogelijkheden. Laten we niet vergeten dat we allemaal tot op een zeker niveau psychisch kwetsbaarzijn.