...

Een nagelnieuwe studie van dokter Luc Hanegreefs heeft opnieuw de vinger op een al gekende wonde gelegd. Het geneesmiddelengebruik van hoogbejaarde bewoners in woonzorgcentra (WZC) ligt niet alleen erg hoog, vooral het grote aantal bewoners dat psychofarmaca krijgt toegediend, roept volgens de onderzoekers heel wat vragen op. Maar er is ook goed nieuws. Uit onderzoek van de Farmanetdatabank blijkt dat in WZC nauwelijks combinaties van geneesmiddelen worden voorgeschreven met potentieel gevaarlijke interacties.Het gebruik van psychofarmaca in woonzorgcentra blijft te hoog in vergelijking met de richtlijnen die hierover zijn vastgelegd voor WZC. Tot die conclusie komt dokter Luc Hanegreefs, CRA-arts bij het Zorgbedrijf Antwerpen. Hij maakte recent een dwarsdoorsnede van het geneesmiddelengebruik in 16 Antwerpse woonzorgcentra. De studie die in primeur werd voorgesteld tijdens de Geneeskundige Dagen van Antwerpen afgelopen weekend, bevestigt het beeld dat ook al uit eerdere onderzoeken naar voor kwam. Bewoners van woonzorgcentra gebruiken erg veel én verschillende geneesmiddelen. Onderzoeker Luc Hanegreefs bracht het totale medicatiegebruik in kaart op één bepaalde dag, 12 mei 2012. Die dag waren er 2.276 bewoners aanwezig , met een gemiddelde leeftijd van 84,5 jaar. Dat gaf een gemiddeld gebruik van 7,4 geneesmiddelen per bewoner. "Slechts 4% neemt helemaal niets, en één uitschieter is goed voor maar liefst 26 verschillende ATC- medicaties per dag." Meest gebruikte middelen zijn acetylsalicylzuur, laxativa en paracetamol. De top vijf opgedeeld volgens ATC-code ziet er als volgt uit: trombocytenaggregatieremmers, laxativa, inhibitoren van de protonpomp, aniliden, sulfonamiden. Ongewenste effecten van psychofarmacaHanegreefs ging dieper in op het probleem van de polyfarmacie. Voordeel van dit onderzoek bij patiënten in WZC is dat ook de niet terugbetaalde medicatie in kaart werd gebracht, waaronder verschillende psychofarmaca. Dat geeft meteen een veel realistischer beeld. Zo'n 41% van de bewoners neemt benzodiazepines in. Dat is een beetje lager dan in de eerdere PHEBE-studie, die aangaf dat 51% van de bewoners het geneesmiddel slikte. "De meeste bewoners houden het bij één pil, maar een deel neemt er twee of zelfs drie verschillende. Dit probleem beperkt zich niet tot WZC. We hadden die dag 154 opnames, waarvan de helft uit het ziekenhuis kwam. Zo'n 50% van de bewoners die uit het ziekenhuis komen, slikte daar al benzodiazepines. Vermoedelijk namen velen die pil al voor ze in het ziekenhuis belandden. We kunnen ervan uitgaan dat dit probleem ook voorkomt in de thuiszorg maar daar bestaan geen cijfers over."Hanegreefs waarschuwt voor het veelvuldige gebruik van deze middelen, precies omdat ze vaak ongewenste bijwerkingen geven bij een oudere populatie en omdat langdurig gebruik ervan indruist tegen de richtlijnen in WZC. "Bij ouderen kan dit type medicatie leiden tot verminderde mobiliteit, groter valrisico, het optreden van tolerantie waardoor de dosis steeds moet opgedreven worden, een daling van de REM-slaap waardoor de slaapkwaliteit verslechtert en anterograde amnesie." De richtlijnen hierover stellen dat benzodiazepines alleen gedurende korte tijd en uitzonderlijk mogen gegeven worden bij slaapstoornissen.Ook het gebruik van antidepressiva zit op een hoog peil. Ruim één op de drie bewoners slikt één tot zelfs vier verschillende antidepressiva. Met kans op heel wat ongewenste effecten zoals ritmestoornissen, gastro-intestinale bloedingen, hypotensie en andere. "De richtlijnen hierover bepalen dat voor de behandeling van een majeure depressie psychotherapie moet worden ingezet, al dan niet in combinatie met antidepressiva. Voor een mineure depressie is medicatie niet eens aangewezen." Ten slotte slikt één op de vijf bewoners neuroleptica (22,5%). "In vergelijking met de geldende richtlijnen ligt alle gebruik te hoog. Verschillende discussiepunten dringen zich op. We kunnen ons afvragen of we een streefcijfer moeten invoeren? Is het wel de moeite om de strijd aan te gaan met de richtlijnen? Is cognitieve gedragstherapie een goede optie? Wat zeker nodig is, is een mentaliteitsverandering bij alle betrokken partijen: patiënten, verpleging, artsen, familie."FarmanetdatabankMaar de WZC scoren ook goede punten. Dat concludeert professor Gert Verpooten (UA) die onderzoek deed naar geneesmiddelengebruik bij de totale bevolking, ouder dan 65 jaar op basis van de Farmanetdatabank in 2011. Dit gaat wel alleen over terugbetaalde geneesmiddelen. De top drie van meest gebruikte middelen volgens ATC-code wijkt enigszins af. Bovenaan prijken de statines, gevold door trombocytenaggregatieremmers en ACE-remmers. Uit dat onderzoek bleek verder dat in woonzorgcentra veel minder potentieel gevaarlijke combinaties van geneesmiddelen worden voorgeschreven dan in de algemene populatie. "De potentieel gevaarlijke interactie tussen anticoagulantia en NSAID's stellen we in WZC nauwelijks vast. Bij de algemene populatie komt dat bij één op de vijf patiënten voor", aldus professor Verpooten. Beide studies zullen nog gepubliceerd worden in wetenschappelijke vakbladen.