In Artsenkrant van 21 januari verscheen een sterk gecondenseerde versie van het uitvoerige gesprek dat Artsenkrant met Pedro Facon had. Hierna vindt u het integrale interview.

Pedro Facon: "Toen ik jullie uitnodiging kreeg, heb ik erover gesproken met een paar mensen die rond mij stonden in die periode. Eigenlijk zijn wij allemaal verbaasd dat het al 5 jaar geleden is. Voor velen onder ons lijkt het nog gisteren.

"Toen ik coronacommissaris werd, was de actieve fase in België ongeveer 9 maanden bezig. De eerste golf was een periode geweest van bestuurlijke chaos waarbij actoren op alle niveaus niet goed wisten hoe ze zo'n crisis moesten aanpakken. Niemand was daar goed op voorbereid. Die bestuurlijke chaos was ook uitgemond in politieke spanning."

"Dat was de reden waarom er een coronacommissariaat moest komen: om crisisbeheer op alle bestuursniveaus te stroomlijnen. Er was geen functiebeschrijving; ik heb snel een team rond mij verzameld en we zijn met een wit blad begonnen. Dat was in het begin niet eenvoudig, want niet iedereen was gelukkig met hoe het tot dan was verlopen. Je moet iedereen op één lijn zien te krijgen en de frustraties proberen weg te masseren.

"We beseften toen niet dat we maar aan het begin van de pandemie stonden. Een week nadat ik was aangesteld zaten we plots in een acute tweede golf. In plaats van ons voor te bereiden op pandemieën van de toekomst moesten we ons daarop focussen.

"Voor mij persoonlijk was het wennen. In de eerste golf had ik een centrale rol gespeeld in de aanpak in de ziekenhuissector, en dat was relatief goed verlopen dankzij de samenwerking met de koepels en de deelstaten. Plots werd ik op het schild gehesen en werd ik een publieke figuur - waar ik nooit om gevraagd heb.

"Ik heb de impact daarvan voor mezelf onderschat. Ik ben iemand die graag goed doet wat hij doet en de lat hoog legt, maar plots had iedereen een oordeel over mij klaar. Dat was een ontwrichtende ervaring. Er verschenen artikels over het coronacommissariaat waarvan ik me afvroeg: waarop is dit gestoeld?

" Ik heb in mijn leven al veel moeilijke discussies gehad, waar het er soms hard aan toe gaat - maar altijd in interactie met de mensen rond de tafel. Wat er verscheen in klassieke media, om van sociale media maar te zwijgen, dat was een andere zaak."

Plots werd ik op het schild gehesen en werd ik een publieke figuur - waar ik nooit om gevraagd heb.

Wat zou u - met de kennis van vandaag - anders aanpakken in de strijd tegen Covid-19?

"Ik heb van de kerstvakantie gebruik gemaakt om het boek "Nexus" van Yuval Noah Harari te lezen. Hij heeft het over de evolutie van informatienetwerken en informatietechnologieën, en wat dat doet met de samenleving, maar ook met de manier van besturen en aan politiek doen. Volgens Harari onderschatten we nog steeds de impact hiervan. Hij maakt de link naar artificiële intelligentie omdat ook dat de manier verandert waarop de samenleving functioneert en er bestuurd kan worden.

"Er is al veel gezegd en geschreven over wat er goed of minder goed ging. We waren ons er te weinig van bewust dat er naast de reële wereld met de klassieke media, ook een virtuele wereld was met sociale media. Daar gebeurt veel dat invloed heeft op de marges die wij hebben om beleid te voeren en ook op de efficiëntie van ons beleid.

"Sociale media hebben veel impact op hoe mensen geïnformeerd worden, en hoe ze al dan niet gevolg geven aan bepaalde aanbevelingen of beslissingen. We hebben dat totaal onderschat. We waren daar absoluut niet op voorbereid. Dat gold overigens niet enkel voor ons land.

"Het luik communicatie binnen het crisisbeheer was van in het begin een moeilijk gegeven. De politieke communicatie verliep moeizaam, maar verbeterde wel met de nieuwe regering. Maar al bij al bleef het redelijk klassiek. We probeerden via relatief klassieke instrumenten als persconferenties en rapporten te communiceren. We onderhielden goede contacten met de klassieke media, maar slaagden er via deze kanalen niet steeds in om mensen te motiveren zich aan bepaalde maatregelen te houden, zich te laten vaccineren of te laten testen. We slaagden er niet altijd in een draagvlak te creëren.

"Het betekent niet dat we geen innovatieve projecten opstartten. In Brussel werkte het coronacommissariaat een project uit om jongeren - vooral uit andere culturen - als een soort ambassadeur in te zetten om hun oudere familieleden het belang van vaccinatie uit te leggen. Via klassieke media en communicatie bereiken we deze mensen niet.

"We hadden echter geen actief sociale mediabeleid. We hadden niet de mogelijkheden om daar het verhaal van het crisisbeheer te brengen en uit te leggen wat we deden en waarom. We hadden geen middelen om te reageren op de desinformatie die er op sociale media circuleerde. Dat is een belangrijke les: we moeten werk maken van de manier waarop we in het kader van een crisis communiceren met de bevolking.

"Dan kom ik terug bij Harari. Hij schrijft dat wie verantwoordelijkheid draagt in de samenleving moet beseffen dat sociale media werken met algoritmes die alles wat met verontwaardiging of polarisatie te maken heeft, wijder verspreiden. In tegenstelling tot de klassieke media is de boodschapper vaak anoniem. Meer zelfs, in sommige gevallen is het niet eens een natuurlijke persoon, maar zijn het chatbots, machines die hele dagen bezig zijn.

"Daar tegenover staan de klassieke administraties en beleidsmakers die hun boodschap verspreiden via de klassieke kanalen. Zij kunnen niet 24 uur per dag actief hun boodschap op sociale media verspreiden. Die boot hebben we compleet gemist. Dat baart mij grote zorgen. Hebben we morgen een grote crisis, dan moet je eigenlijk dezelfde instrumenten hebben als zij die desinformatie willen lanceren. Je moet met dezelfde wapens kunnen strijden. Daar zijn we absoluut niet klaar voor. "

We moeten werk maken van de manier waarop we in het kader van een crisis communiceren met de bevolking.

Zijn er naast de communicatie andere zaken die we anders hadden moeten aanpakken?

"Bij globaal crisisbeheer is het belangrijk snel een regisseur aan te duiden. Die les is intussen wel geleerd zoals we zien met de aanstelling van de drugscommissaris.

Aanvankelijk zette het beleid ook sterk in op de adviezen van de experten die actief zijn in epidemiologie, infectiologie en volksgezondheid. Dat moesten we tijdens de crisis verbreden. We zijn aan tafel gaan zitten met experten met een meer psychologische of sociaal-psychologische invalshoek."

"Motivatiepsychologen speelden een belangrijke rol, net als mensen die een goed inzicht hadden in sociale structuren en hoe je daarmee aan de slag kunt gaan. Multidisciplinariteit is erg belangrijk tijdens zo'n grote crisis. We zijn daar, met scha en schande, in geëvolueerd. Het begin van de crisis was anders dan het einde van de crisis. "

Klik hier voor het tweede deel van dit interview.

In Artsenkrant van 21 januari verscheen een sterk gecondenseerde versie van het uitvoerige gesprek dat Artsenkrant met Pedro Facon had. Hierna vindt u het integrale interview.Pedro Facon: "Toen ik jullie uitnodiging kreeg, heb ik erover gesproken met een paar mensen die rond mij stonden in die periode. Eigenlijk zijn wij allemaal verbaasd dat het al 5 jaar geleden is. Voor velen onder ons lijkt het nog gisteren. "Toen ik coronacommissaris werd, was de actieve fase in België ongeveer 9 maanden bezig. De eerste golf was een periode geweest van bestuurlijke chaos waarbij actoren op alle niveaus niet goed wisten hoe ze zo'n crisis moesten aanpakken. Niemand was daar goed op voorbereid. Die bestuurlijke chaos was ook uitgemond in politieke spanning.""Dat was de reden waarom er een coronacommissariaat moest komen: om crisisbeheer op alle bestuursniveaus te stroomlijnen. Er was geen functiebeschrijving; ik heb snel een team rond mij verzameld en we zijn met een wit blad begonnen. Dat was in het begin niet eenvoudig, want niet iedereen was gelukkig met hoe het tot dan was verlopen. Je moet iedereen op één lijn zien te krijgen en de frustraties proberen weg te masseren. "We beseften toen niet dat we maar aan het begin van de pandemie stonden. Een week nadat ik was aangesteld zaten we plots in een acute tweede golf. In plaats van ons voor te bereiden op pandemieën van de toekomst moesten we ons daarop focussen. "Voor mij persoonlijk was het wennen. In de eerste golf had ik een centrale rol gespeeld in de aanpak in de ziekenhuissector, en dat was relatief goed verlopen dankzij de samenwerking met de koepels en de deelstaten. Plots werd ik op het schild gehesen en werd ik een publieke figuur - waar ik nooit om gevraagd heb. "Ik heb de impact daarvan voor mezelf onderschat. Ik ben iemand die graag goed doet wat hij doet en de lat hoog legt, maar plots had iedereen een oordeel over mij klaar. Dat was een ontwrichtende ervaring. Er verschenen artikels over het coronacommissariaat waarvan ik me afvroeg: waarop is dit gestoeld?" Ik heb in mijn leven al veel moeilijke discussies gehad, waar het er soms hard aan toe gaat - maar altijd in interactie met de mensen rond de tafel. Wat er verscheen in klassieke media, om van sociale media maar te zwijgen, dat was een andere zaak."Wat zou u - met de kennis van vandaag - anders aanpakken in de strijd tegen Covid-19?"Ik heb van de kerstvakantie gebruik gemaakt om het boek "Nexus" van Yuval Noah Harari te lezen. Hij heeft het over de evolutie van informatienetwerken en informatietechnologieën, en wat dat doet met de samenleving, maar ook met de manier van besturen en aan politiek doen. Volgens Harari onderschatten we nog steeds de impact hiervan. Hij maakt de link naar artificiële intelligentie omdat ook dat de manier verandert waarop de samenleving functioneert en er bestuurd kan worden. "Er is al veel gezegd en geschreven over wat er goed of minder goed ging. We waren ons er te weinig van bewust dat er naast de reële wereld met de klassieke media, ook een virtuele wereld was met sociale media. Daar gebeurt veel dat invloed heeft op de marges die wij hebben om beleid te voeren en ook op de efficiëntie van ons beleid. "Sociale media hebben veel impact op hoe mensen geïnformeerd worden, en hoe ze al dan niet gevolg geven aan bepaalde aanbevelingen of beslissingen. We hebben dat totaal onderschat. We waren daar absoluut niet op voorbereid. Dat gold overigens niet enkel voor ons land. "Het luik communicatie binnen het crisisbeheer was van in het begin een moeilijk gegeven. De politieke communicatie verliep moeizaam, maar verbeterde wel met de nieuwe regering. Maar al bij al bleef het redelijk klassiek. We probeerden via relatief klassieke instrumenten als persconferenties en rapporten te communiceren. We onderhielden goede contacten met de klassieke media, maar slaagden er via deze kanalen niet steeds in om mensen te motiveren zich aan bepaalde maatregelen te houden, zich te laten vaccineren of te laten testen. We slaagden er niet altijd in een draagvlak te creëren. "Het betekent niet dat we geen innovatieve projecten opstartten. In Brussel werkte het coronacommissariaat een project uit om jongeren - vooral uit andere culturen - als een soort ambassadeur in te zetten om hun oudere familieleden het belang van vaccinatie uit te leggen. Via klassieke media en communicatie bereiken we deze mensen niet. "We hadden echter geen actief sociale mediabeleid. We hadden niet de mogelijkheden om daar het verhaal van het crisisbeheer te brengen en uit te leggen wat we deden en waarom. We hadden geen middelen om te reageren op de desinformatie die er op sociale media circuleerde. Dat is een belangrijke les: we moeten werk maken van de manier waarop we in het kader van een crisis communiceren met de bevolking. "Dan kom ik terug bij Harari. Hij schrijft dat wie verantwoordelijkheid draagt in de samenleving moet beseffen dat sociale media werken met algoritmes die alles wat met verontwaardiging of polarisatie te maken heeft, wijder verspreiden. In tegenstelling tot de klassieke media is de boodschapper vaak anoniem. Meer zelfs, in sommige gevallen is het niet eens een natuurlijke persoon, maar zijn het chatbots, machines die hele dagen bezig zijn. "Daar tegenover staan de klassieke administraties en beleidsmakers die hun boodschap verspreiden via de klassieke kanalen. Zij kunnen niet 24 uur per dag actief hun boodschap op sociale media verspreiden. Die boot hebben we compleet gemist. Dat baart mij grote zorgen. Hebben we morgen een grote crisis, dan moet je eigenlijk dezelfde instrumenten hebben als zij die desinformatie willen lanceren. Je moet met dezelfde wapens kunnen strijden. Daar zijn we absoluut niet klaar voor. "Zijn er naast de communicatie andere zaken die we anders hadden moeten aanpakken?"Bij globaal crisisbeheer is het belangrijk snel een regisseur aan te duiden. Die les is intussen wel geleerd zoals we zien met de aanstelling van de drugscommissaris. Aanvankelijk zette het beleid ook sterk in op de adviezen van de experten die actief zijn in epidemiologie, infectiologie en volksgezondheid. Dat moesten we tijdens de crisis verbreden. We zijn aan tafel gaan zitten met experten met een meer psychologische of sociaal-psychologische invalshoek.""Motivatiepsychologen speelden een belangrijke rol, net als mensen die een goed inzicht hadden in sociale structuren en hoe je daarmee aan de slag kunt gaan. Multidisciplinariteit is erg belangrijk tijdens zo'n grote crisis. We zijn daar, met scha en schande, in geëvolueerd. Het begin van de crisis was anders dan het einde van de crisis. "Klik hier voor het tweede deel van dit interview.