Patiënten betrekken bij bouw ziekenhuizen?

Dat vroeg professor Herman Nys (centrum voor biomedische ethiek en recht, KU Leuven) en founding father van de wet op de patiëntenrechten uit 2002 zich af. Hij stelde de vraag ook aan Margo Annemans tijdens de openbare verdediging van haar doctoraat aan de KU Leuven. Het onderzoek gaat de ervaringen van de patiënt in zijn ziekenhuisbed na ("the experience of lying").Ruimtelijke beleving Centraal staat de vaststelling dat patiënten het ziekenhuis vanuit een a-typisch perspectief zien namelijk liggend in een ziekenhuisbed. Dat bed staat ofwel statisch in een kamer of een gang ofwel wordt het rondgereden. Statisch of rijdend... Het hoeft geen betoog dat het perspectief een significante impact heeft op de ruimtelijke beleving van de patiënt. En om een ziekenhuis echt rond de patiënt te kunnen bouwen, is het uiteraard essentieel dat architecten inzicht verwerven in de belevingswereld van de patiënten. Dat was meteen de eerste doelstelling van het doctoraat van ingenieur-architect Margo Annemans: inzicht verwerven in de ruimtelijke beleving van de patiënt. Hiertoe werd onderzocht welke aspecten dit zoals beïnvloeden. In een tweede fase is het uiteraard zaak architecten hierover te informeren. Zo kunnen ze bij de bouw van het ziekenhuis daadwerkelijk anticiperen op de noden van patiënten en andere gebruikers. Annemans ging na of dit inzicht kan vertaald worden in een voor de architect toepasbare 'format'. Concreet bestuurde Margo Annemans vier onderzoekslocaties en drie bijhorende patiëntenprofielen. Vooreerst ging het over chronische patiënten die langdurige zorg behoeven. Zij volgen een vertrouwde route naar de dialyse-afdeling. Daarnaast kwamen patiënten opgenomen op de dienst spoedgevallen aan bod en ten slotte gaat het over patiënten in het chirurgisch dagziekenhuis. Twee types dagziekenhuis met een ander organisatorisch en ruimtelijk concept kwamen aan bod.Verplichte lectuurHet doctoraat toont aan dat zorgverleners expliciet meer aandacht kunnen besteden aan de impact van het gebouw/de omgeving op de organisatie en de beleving door de patiënt. Dat geldt zowel voor de dagelijkse praktijk als bij de bouw van een nieuw ziekenhuis. Annemans stelt ook vast dat ziekenhuizen vrijwel altijd ontworpen worden in functie van de 'business' die er plaatsheeft. Nooit staat de patiënt centraal. Vandaar dus de logische vraag van professor Nys of patiënten niet meer betrokken moeten worden bij het ontwerp van het ziekenhuisgebouw. Margo Annemans was daar zeker niet tegen maar wees wel op het praktische probleem om patiënten te vinden die echt kunnen meewerken. Op dit vlak is patient-empowerment zeker aangewezen. Overigens gaf professor Nys -vanuit zijn functies als ziekenhuisbeheerder- de kersverse doctorandus nog een mooi compliment mee: wat hem betreft is het onderzoek van Margo Annemans verplichte lectuur voor iedereen die betrokken is bij de huidige hervormingsplannen in de ziekenhuiswereld.