...
E derde van de wereldbevolking is besmet met de bacterie Mycobacterium tuberculosis, de veroorzaker van tuberculose (tb). Het enige vaccin tegen de bacterie is het Bacillus Calmette-Guin-vaccin (BCG) dat al dateert van 1921. Het wordt gemaakt van de levende, verzwakte tuberculosebacterie Mycobacterium bovis. Deze bij runderen voorkomende variant heeft zijn ziekteverwekkend vermogen bij de mens verloren. Maar het BCG-vaccin is inmiddels ontaard tot een weinig efficit vaccin: het voorkomt bij kinderen slechts de helft van de gevallen van tuberculose, en bij adolescenten en volwassenen is de beschermingsgraad nog veel lager. Dendritische cellenNele Festjens en Nico Callewaert gingen op zoek naar mutaties in de BCG-bacterie die zijn immuniteitsopwekkend vermogen flink kunnen oppeppen. Ze kwamen uit bij het SapM-gen dat codeert voor een door de bacterie uitgescheiden fosfatase-enzym. Muizen die de SapM-mutant van de BCG-bacterie kregen toegediend, leefden veel langer na blootstelling aan de ziekteverwekkende tuberculosebacillen in vergelijking met muizen die het standaard BCG-vaccin kregen.Verder onderzoek toonde aan dat de SapM-variant er veel beter in slaagt om dendritische cellen van het type CD11c(+) MHC-II(int) CD40(int) aan te trekken in de lymfeknopen. Deze dendritische cellen hebben de eigenschap om pathogene micro-organismen op te nemen en hun antigenen aan de buitenkant van het celmembraan te presenteren. Ze fungeren met andere woorden als een soort stofzuigers op zoek naar schadelijke micro-organismen. Zodra ze een pathogeen hebben opgenomen, migreren ze via lymfevaten naar de lymfeknopen waar ze de antigenen aanbieden aan T-cellen die een cellulaire immuunreactie op gang brengen. Verstoppertje spelenDe bacterie waarvan het originele BCG-vaccin is afgeleid, heeft de eigenschap zich te verstoppen voor de dendritische cellen. Het enzym SapM fungeert daarbij als een soort schild die de bacterie afschermt van dendritische cellen. Nico Callewaert: "Het SapM-gemuteerd vaccin is efficiter omdat het beter herkend wordt door het immuunsysteem van de gevaccineerde persoon. We hebben het huidige vaccin als het ware in zijn blootje gezet door zijn beschermingsschild weg te halen."Een verbeterd vaccin zou volgens de WGO meer dan welkom zijn, want tuberculose behoort samen met aids en malaria tot de drie infectieziekten die wereldwijd de meeste doden eisen. De WGO schat dat er jaarlijks 8 tot 10 miljoen mensen besmet worden. De meeste tb-doden vallen in de ontwikkelingslanden, meer dan de helft daarvan in Azi In bijna al die landen duikt er steeds meer een 'multidrug resistente'-vorm van tb op, die zeer moeilijk te behandelen is.