...

De komst naar België van dr. Kapalu - dokter Socrate in de omgang - was de ideale gelegenheid om het licht te laten schijnen op gezondheidszorg in Congo en specifiek op de problemen rond oogziekten en blindheid in dat land. Het land telt naar schatting 770.000 blinden of zowat één procent van de totale geschatte bevolking. Onder hen 25.000 kinderen.Hoe komt het toch dat Congo zoveel blinden telt?Dr. Socrate Kapalu: De helft van de blinde Congolezen heeft cataract, een oogziekte die in westerse landen nog maar zelden tot blindheid leidt. Enerzijds zorgen de weinig hygiënische levensomstandigheden voor aandoeningen die tot verschillende vormen van blindheid leiden. Mensen worden blootgesteld aan schadelijke stoffen of aan fel zonlicht. Kinderen worden geboren met cataract, omdat hun moeders een besmettelijke ziekte hebben. Arme Congolezen kunnen doorgaans niet betalen voor de nodige oogzorg of kunnen zich zelfs niet verplaatsen om de meest noodzakelijke zorgen te krijgen. Anderzijds is er ee n groot tekort aan ziekenhuizen in het algemeen en aan oogziekenhuizen in het bijzonder. En er is een nijpend tekort aan degelijk opgeleid medisch personeel.Ook de spreiding van de zorg laat te wensen over?Oogziekten worden in het algemene gezondheidssysteem stiefmoederlijk behandeld. In de algemene ziekenhuizen is zelfs niet het meest elementaire materiaal aanwezig om aan oogonderzoek te doen. We leven in een cultuur waarin er niet wordt geraakt aan de ogen. In het zuiden van Congo heeft de ngo Licht voor de Wereld nu wel vier gespecialiseerde centra voor oogziekten opgericht, met gekwalificeerd personeel. In totaal beschikt Congo over vijf centra voor oogziekten en twee oogziektecentra die zijn ingebed in de universiteiten van Kinshasa en Lubumbashi. Maar die zeven centra zijn onvoldoende gespreid over het land.Dankzij de Belgische ngo Licht voor de Wereld krijgen we sinds 2009 fondsen waarmee we het oogonderzoek kunnen integreren in het Congolees gezondheidssysteem. Sedert vorig jaar krijgen de vier oogzorgcentra van Licht voor de Wereld een verlengstuk in 'gezondheidszones'. Onze provincies werken nu als een testcase, waardoor onze ziekenhuizen niet langer geïsoleerde eilandjes blijven. In de gezondheidszones organiseert men in de dispensaria eerstelijnsopvang voor oogziekten. Zelf volg ik de verschillende dispensaria op. In onze provincie zijn er nu drie zones en in de provincie Katanga zijn er vijf zones. Als dat systeem goed functioneert, wordt het later uitgebreid.(Lees vervolg onder de foto.)Hoe zorgt men ervoor dat die verschillende zones voldoende gespecialiseerd personeel hebben?Licht voor de Wereld zorgt ervoor dat er in elk dispensarium opgeleid personeel en een gespecialiseerde oogverpleger aanwezig zijn. Als zij een ziekenhuis bouwen, dan nemen ze ook de opleiding van gespecialiseerd personeel en verpleging op zich. De verschillende zones zijn ontstaan in 2018 en het is nu nog wat vroeg om dat al te evalueren, maar ik superviseer de dispensaria en ga minstens elke drie maanden langs in elk van de gezondheidszones.Maar er zijn ook nog andere initiatieven geweest?Licht voor de Wereld heeft ook een systeem opgezet waardoor de armste mensen gratis kunnen worden geholpen en zelfs gratis kunnen worden geopereerd. Ook de kinderen tot 15 jaar kunnen gratis worden behandeld. Daarnaast organiseren ze mobiele ziekenhuizen om ook bij de armste delen van de bevolking te geraken.Met de documentairemakers zijn we vanuit het ziekenhuis in Kolwezi naar Lubudi gereisd, een afgelegen dorp. Eerst wilden we vooral blinde mensen opsporen, zodat ik dan achteraf zou kunnen terugkeren om te opereren. Uiteindelijk hebben we beslist om een grootvader en een kind al meteen mee te nemen naar Kolwezi voor een operatie. Het was een helse rit van meer dan acht uur over haast onberijdbare wegen. De jeep zat ook afgeladen vol met materiaal, verplegers, assistenten, enz. Toen de twee geopereerden opnieuw konden zien, konden ze ook weer zelfstandig lopen. Zodra ze waren teruggekeerd naar hun dorp, begon daar een groot feest. Tijdens andere missies is het vaak zo dat er heel veel wantrouwen heerst. Mensen vluchten zelfs voor ons, omdat ze geen informatie hebben en denken dat we hun ogen gaan stelen om ze te verkopen. In één dorp ontmoetten we heel wat blinde Congolezen, maar niemand wou zich laten onderzoeken. Uiteindelijk vonden we in een dorp twee mensen die we mochten opereren. Wie volledig blind is, heeft natuurlijk ook niets meer te verliezen... Na die twee operaties boden zich plots honderden andere mensen aan om ook behandeld te kunnen worden. In drie dagen tijd heb ik toen nog 60 patiënten geopereerd. Deze mensen waren nog nooit in een ziekenhuis geweest en wisten niet eens dat men iets kon doen aan het probleem van blindheid door cataract. Eerst vluchtten de mensen voor mij, maar vandaag noemt men mij in dat dorp 'Petit Jésus'.Cataract is een omkeerbaar proces. De helft van alle blinde mensen kan worden geopereerd en kan zijn zicht terugkrijgen. Wat hebben jullie in de eerste plaats nodig om dat probleem terug te dringen?In een eerste fase hebben we vooral opleiding nodig. We hebben meer oogartsen nodig, maar ook meer assistenten, want het gaat om teamwerk. En we hebben ook meer materiaal nodig: microscopen, slitlampen, chirurgisch materiaal, enz. We willen het experiment met de mobiele ziekenhuizen uitbreiden en meer dispensaria met basisoogzorg creëren, zodat we sneller kunnen inspelen op mensen met blindheid die omkeerbaar is. Die dispensaria laten mij weten hoeveel mensen een operatie nodig hebben en dan kunnen we een operatieteam naar dat dorp sturen om daar heel wat mensen op korte tijd te behandelen. Het komt er dus vooral op aan om veel patiënten op te sporen. Een gespecialiseerde verpleger stelt diagnoses en bezorgt mij een lijst van personen die zich willen laten opereren. Zo werken we zeer structureel. Daarnaast wil Licht voor de Wereld nog meer oogziekenhuizen oprichten om kwaliteitsvolle zorg te kunnen aanbieden in een nog veel groter deel van Congo. Als we op dit elan kunnen doorgaan, dan hebben we nog tien jaar nodig om tot een normale oogzorg te komen.Met de documentaire gaan jullie op zoek naar meer middelen?De twee jonge documentairemakers, Jorgo Kokkindis en Leon Leenders, trokken met Licht voor de Wereld mee naar het Mwangaza-oogziekenhuis en volgden wekenlang mijn werk en dat van mijn team. Het is een aangrijpend verhaal geworden van drie families die met blindheid werden geconfronteerd. België heeft het voortouw genomen voor de oogzorg in Congo en we willen nu vooral sensibiliseren. We willen de mensen tonen wat het probleem is en wat we er kunnen tegen doen. Aantonen dat we met kleine gebaren een wereld van verschil kunnen maken. Een kleine bijdrage hier heeft ginder een zeer grote impact.