...

Gaat alles naar wens, dan worden in februari de eerste lijn - huisartsen, apothekers, thuisverpleegkundigen, tandartsen... - en het ziekenhuispersoneel prioritair gevaccineerd. Half februari zijn in principe de woonzorgcentra afgewerkt en in maart volgt de bredere bevolking. Eerst de 65-plussers, dan de risicogroepen. In totaal 4,2 miljoen Vlamingen. "95 vaccinatiecentra houden deze maand in samenspraak met de zorgprofessionals een dry-run", zegt dokter Dewolf."Vooral op IT-vlak zijn de centra nog niet helemaal klaar." Hiermee mikt Vlaanderen op een maximale dekkingsgraad. "Voor transporteconomen volstaan 40 centra, de lokale besturen wilden er veel meer maar 95 is het optimum met een politiek draagvlak. Het verzoent 'nabijheid' met efficiëntie." Infrastructuur, materiële uitrusting en HR van de centra worden toevertrouwd aan de lokale besturen. "Zij hebben daarrmee het meeste ervaring en het beste zicht op wat mogelijk is. Er werden draaiboeken ontwikkeld", aldus Dewolf. De lokale besturen zoeken samen met de Zorgraden en de Eerstelijnszones gepaste profielen. Ze mobiliseren de nodige zorgdisciplines - artsen, apothekers, verpleegkundigen... Elk centrum heeft een onthaalmedewerker. Men registreert de vaccinatie, maakt een afspraak voor de tweede inenting en checkt op mogelijke contra-indicaties. Na de vaccinatie blijven mensen eventjes onder toezicht omwille van eventuele (zeldzame) allergische reacties. Artsen hebben de medische supervisie. Vaccineren kunnen ze ook maar daarvoor rekent men toch vooral op verpleegkundigen en vrijwilligers - bijvoorbeeld gepensioneerde artsen. "Het aantal vrijwilligers kennen we nog niet maar het lokale enthousiasme is groot", zegt Dewolf. Een programmamanager leidt de instroom van mensen, het personeelsbeleid, de toelevering en voorraad vaccins, planning van vaccinatoren enz. in goede banen. Hij bepaalt het tempo waarop men mensen uitnodigt. Het is ook zijn taak om te lange wachttijden te voorkomen. "Dat samenspel snel en vlot organiseren is vrij complex en vergt ook enige logistieke expertise", zegt Dewolf. "Uiteraard biedt het Agentschap ondersteuning maar het is niet de bedoeling dat we dit centraal aansturen." Per centrum staat een populatiemanager in voor de uitnodigingen - per brief én digitaal, via sms. Naargelang het vaccinatieproces vordert, wint zijn rol aan belang. Hij analyseert ook de data. "Blijven er groepen/wijken achter, dan ontwikkelt hij in samenspraak met de lokale besturen en zorgverleners een mobilisatiebeleid", dixit Dewolf. "Zo is het zinloos een tweede uitnodiging te sturen in geval van taalproblemen. En gaat het over groepsweerstand dan is een informatievergadering zinvoller dan een individuele benadering. Alleszins mag onwetendheid over het systeem, digitale ongeletterdheid enz. geen reden zijn om zich niet te laten vaccineren. Maar uiteraard respecteren we weigeraars." Volgens de hoge ambtenaar is het niet uitgesloten dat er te weinig mensen met een medisch of verpleegkundig diploma zullen zijn om iedereen te vaccineren. "Het Koninklijk Besluit van 13 december 2020 laat toe een beroep te doen op 'aanleunende disciplines'. Mits een opleiding komen dan apothekers, vroedvrouwen enz. in het vizier. Dat wordt onderzocht." Sowieso doen de vaccinatiecentra een beroep op de farmaceutische expertise van apothekers. Die zijn niet permanent aanwezig, maar staan wel in voor bewaking en dagelijkse controle van de koudeketen en de aanlevering van vaccins. Elk vaccin heeft zijn eigen specificiteit qua bewaring, levering én doelgroep. "De 13 hub-ziekenhuizen voor de Pfizer-vaccins staan in voor ontdooiing. Daarna gaan ze naar het vaccinatiecentrum waar ze binnen de vijf dagen opgebruikt moeten worden. Moderna-vaccins zijn fragieler. Het transport gebeurt bij min 20 graden en de ontdooiing in situ. We zetten ze slechts in een beperkt aantal vaccinatiecentra in." Uiteraard is het doel zoveel mogelijk mensen zo snel mogelijk vaccineren. "Hoelang het hele proces duurt, zoeken we nog uit tijdens de dry-runs maar we gaan uit van 20 vaccins per uur. Zeker bij de 65-plussers is dat niet overdreven. Jongeren vaccineren gaat sneller en naarmate de tijd vordert, neemt de snelheid toe. Men mag wel niet het gevoel hebben dat het bandwerk is. De persoon zelf moet ook aandacht krijgen." Dewolf: "Het FAGG bezorgt ons een quotum vaccins. Dat verdelen we in functie van de populaties over de 95 centra. De voorraden worden zo productief mogelijk ingezet in functie van vaccinatielijnen/vaccinatoren en het aantal mensen dat opdaagt. De centra zijn in het begin 7/7 open en kunnen op piekmomenten drie shifts draaien, tot 22 uur. Voorlopig gaan we uit van dagen van acht uur. Het heeft geen zin 7/7, 24/24 open te zijn voor 1.000 mensen... Dat is zeker in het begin een leercurve. Van de oudste leeftijdsgroepen weet je niet hoe mobiel ze zijn." Voor minder mobiele, te fragiele of bedlegerige patiënten wordt voorzien in thuisvaccinatie. "Zodra er vaccins zijn die op koelkasttemperatuur kunnen bewaard worden, doen lokale huisartsen en verpleegkundigen dat - niet noodzakelijk de vaste huisarts. De eerste maanden zal dat amper het geval zijn", dixit Dewolf. "In het begin is de huisartsenpraktijk niet evident omwille van de aard van de vaccins en de bewaarmethode: diepgevroren en via speciale procedures te ontdooien. Bij thuisvaccinatie worden ze eerst in het centrum geprepareerd." Er kan volgens de Vlaamse topambtenaar veel mislopen. "Het begint al met de aanlevering van vaccins. En problemen met de bewaring kunnen ze onbruikbaar maken. Dat onderstreept het belang van farmaceutische expertise en toezicht. Vaccinatiecentra kunnen aangevallen worden - kijk naar de agressie tegen alles wat verband houdt met corona in Nederland -, of de vaccins kunnen gestolen worden. Vandaar het belang van bewaking. Het IT-systeem kan uitvallen of de post kan in staking gaan. Persberichten en fakenews kunnen tot gevolg hebben dat de vaccinatiebereidheid plots drastisch daalt... En last but not least: zorgverstrekkers en de eerste lijn kunnen uitvallen of sterk in beslag worden genomen door een derde golf. Want dat risico bestaat natuurlijk nog altijd.