...

Frank Joseph Goes heeft een indrukwekkende carrière van ruim 45 jaar achter de rug als oogchirurg. Hij was de eerste in de Benelux die een extramuraal oogheelkundig centrum oprichtte en introduceerde ook de excimerlaser voor refractieve oogchirurgie in België. Dokter Goes won vier keer de Gold Medal for Professional Merits en werd in 2009 aan het eind van zijn loopbaan door de American Academy for Ophthalmology bekroond met de Life Time Achievement Award. Hij gaf zowat 500 voordrachten, publiceerde 270 artikels, schreef 9 boeken, realiseerde 16 films, organiseerde 45 congressen en symposia... Toch vond hij fin-de-carrière nog de tijd om een interesseswitch te maken richting de beeldende kunsten. Kunst zit in het oog"In mijn actieve beroepscarrière was er weinig tijd voor kunst", zegt Frank Goes. "We zijn echter al 45 jaar bevriend met de Antwerpse antiek- en kunsthandelaar Axel Vervoordt die ons door de jaren heen wegwijs heeft gemaakt in de wereld van de kunsten. Hij heeft ons geholpen heeft om onze woning in te richten, voornamelijk met klassieke kunst met hier en daar een Japans Zen-effect." "Toen ik de fakkel doorgaf aan mijn zoon, kwam er plots tijd vrij", vervolgt dr. Goes. "Daar heb ik dankbaar gebruik van gemaakt om kunst te gaan bekijken, met de ogen van een amateur en gaandeweg ook met de ogen van een oogarts. Hoe meer ik las over kunstenaars met oogafwijkingen, hoe meer gefascineerd ik werd door het onderwerp. De befaamde Franse oogarts Lanthoni verrichtte heel wat baanbrekend werk op dat vlak en ik ben met hem beginnen corresponderen.""Het oog is alles voor de kunstenaar", zegt Frank Goes. "Zijn grootste angst is om het zicht te verliezen, dat is als sterven voor een kunstenaar. Maar ook voor de kijker, de toeschouwer zit kunst in het oog. De kunstenaar maakt het werk, de toeschouwer vult het werk in en verheft het tot kunst, of niet. "Beauty is in the eye of the beholder", heet het.Van Gogh - Monet - DegasEr zijn heel wat verhalen bekend van kunstenaars wier werk door een oogafwijking beïnvloed werd. "Maar niet alle verhalen zijn ook juist", zegt Frank Goes. "Ik heb mijn vakkennis gebruikt om sommige van die verhalen te toetsen op hun echtheid. Zo wordt van Vincent van Gogh beweerd dat zijn voorkeur voor felle gele kleuren te wijten zou zijn aan veelvuldig gebruik van digitalis of vingerhoedskruid. Er is geen enkel medisch bewijs voor die stelling. Modigliani zou langgerekte figuren hebben geschilderd omdat hij leed aan astigmatisme. Uit mijn analyse blijkt dat beide stellingen pertinent onjuist zijn. Andere verhalen kloppen dan weer wel. Zoals het verhaal dat Monet na zijn cataractoperatie plots weer beter ging zien en een aantal schilderijen die hij tevoren geschilderd had, vernietigde omdat de kleuren hem niet aanstonden. Hoe Degas, toen hij vanaf zijn 37ste te maken kreeg met visusvermindering die hem later bijna blind maakte, veranderde van stijl en vanaf toen zijn meest bekende werken schilderde."ZelfportrettenHet onderzoek van Frank Goes is gebaseerd op literatuurstudie én op kijken naar kunst. "Kijken naar kleurgebruik, compositie, penseelvoering, materiaalbeheersing maar vooral kijken naar de zelfportretten", zegt Frank Goes. "Daaruit valt heel veel te leren. Zelfportretten in reëel beeld of in spiegelbeeld. Het moeilijkste voor een kunstenaar is de weergave van de ogen. Wanneer dat niet correct gebeurt, krijg je al gauw een effect van strabisme dat misschien niet strookt met de realiteit, maar te wijten kan zijn aan de onhandigheid van de kunstenaar. De kunstenaar kan ook de neiging hebben om zichzelf wat mooier af te beelden, bijvoorbeeld door zijn strabisme te verdoezelen. Van Dürer zijn een zestal zelfportretten bekend waarin hij zichzelf scheelziend afbeeldt. In andere zelfportretten staan zijn ogen recht. Uit de analyse van de zelfportretten kan je bijgevolg heel veel leren.""Een aangrijpend kunstwerk rond dit thema is het zelfportret van Rik Wouters met de ooglap", vervolgt Frank Goes met vuur. "Wouters was op het einde van zijn leven en wist allicht dat hij ging sterven. Zijn oogkas was verwijderd nadat die was weggevreten door kanker. Hij beeldt zich af in volle miserie met een ooglap."Levende kunstenaarsFrank Goes publiceerde een encyclopedisch en mooi geïllustreerd werk met medische duiding rond dit thema en is een veelvuldig gevraagd causeur. "Het thema raakt niet uitgeput", zegt hij met enthousiasme. "Het zou een mooi onderwerp zijn voor een thematische tentoonstelling, te meer omdat je werk van heel wat grote namen zou kunnen tonen: El Greco, William Turner, Gauguin, Van Gogh, Degas, Monet, Edvard Münch, Francis Bacon, noem maar op. Elkeen met zijn verhaal en met fraaie kunstwerken om dat verhaal te illustreren. Ik droom hardop.""Ook zou ik graag levende kunstenaars met oogafwijkingen willen interviewen over hun ervaringen", klinkt het. "Wie weet zit daar een volgende boekuitgave in. Maar ondertussen wil ik vooral zoveel mogelijk met mijn ogen naar kunst kijken. En genieten. A thing of Beauty is a joy forever." Frank Joseph Goes, Door het oog van de kunstenaar, 2017, uitg. in eigen beheer. Contact: frank@goes.be