Een vervuild milieu en leefomgeving heeft een belangrijke impact op onze gezondheid. Dat stelt vandaag niemand nog in vraag. Maar de stap om daar daadwerkelijk iets aan te doen, verloopt moeizaam.
Europa probeert de lidstaten in de goede richting te manoeuvreren, onlangs nog met het nieuwe actieplan met een duidelijke doelstelling: zero pollution. En België kan wat extra motivatie en inspiratie gebruiken, zoals een recent OESO-rapport aantoonde. Onze gezondheid vraagt vandaag een sense of urgency in het Belgische beleid.
13% van alle sterfgevallen in de EU is toe te schrijven aan milieuvervuiling, voor België is dat 12%. Luchtvervuiling is zo jaarlijks verantwoordelijk voor 400.000 vroegtijdige overlijdens in de EU, en vertegenwoordigt een totale kost die zich situeert tussen €330 en €940 miljard. Ook geluidshinder en gevaarlijke chemische stoffen veroorzaken gezondheidsproblemen, denk bijvoorbeeld aan de hormoonverstoorders.
13% van alle sterfgevallen in de EU is toe te schrijven aan milieuvervuiling, voor België is dat 12%
In mei presenteerde de Europese Commissie het nieuwe Europese Actieplan 'Verontreiniging van lucht, water en bodem naar nul', als onderdeel van de Green Deal. De lijst van concrete doelstellingen is lang. Zo wil men tegen 2030 het aantal vroegtijdige overlijdens door luchtvervuiling met 55% verminderen en moet het gebruik van chemische pesticides tegen dan gehalveerd worden.
Het plan botst op kritiek: bepaalde doelstellingen zouden niet ambitieus of niet concreet genoeg zijn. Het plaatst alleszins de uitdaging van de milieuvervuiling bovenaan de Europese agenda. 'Nul vervuiling' is deze week dan ook het centrale thema van de EU Green Week 2021.
Luchtkwaliteit
Een eerste belangrijke testcase wordt de herziening van de Europese normen voor luchtkwaliteit in de loop van de maand juli. Om de volksgezondheid te beschermen publiceerde de Wereldgezondheidsorganisatie drempels waaronder de hoeveelheid vervuilende stoffen in de lucht moeten blijven. Verschillende Europese normen liggen nog steeds een pak boven de drempels die de Wereldgezondheidsorganisatie adviseert, zoals bijvoorbeeld voor fijn stof.
In 2019 stelden de Onafhankelijke Ziekenfondsen in hun Memorandum al voor om de standaardnorm voor fijn stof te verminderen tot 10 microgram per kubieke meter per jaar, zoals aanbevolen door de WGO. Vandaag bedraagt de Europese grenswaarde 25 microgram.
Verschillende Europese normen liggen nog steeds een pak boven de drempels die de Wereldgezondheidsorganisatie adviseert, zoals bijvoorbeeld voor fijn stof
Net zoals Vlaanderen enkele jaren geleden, lanceerde Brussel in mei het CurieuzenAir-project. Aan de hand van 3.000 meetpunten wordt de kwaliteit van de lucht in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest gemeten. Dit moet leiden tot inzichten die het beleid mee vorm kunnen geven, om zo tot een gezondere leefomgeving in de stad te komen.
Het is trouwens ook iets dat de burger zorgen baart. Velen zijn het uitstelgedrag van overheden en bedrijven beu. Onlangs nog werd Shell door een Nederlandse rechtbank veroordeeld tot grotere inspanningen in de aanpak van milieuvervuiling. In België spande de vzw Klimaatzaak een rechtszaak aan tegen de vier Belgische overheden bevoegd voor klimaat. Hun eis: dat de overheden hun verplichtingen nakomen wat betreft het terugdringen van de Belgische uitstoot van broeikasgassen. Begin juli wordt de uitspraak verwacht.
Belgisch beleid
Klimaat en gezondheid zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Een van de aanbevelingen die het Europees Milieuagentschap en The Lancet Countdown on Health and Climate Change in maart jongstleden publiceerden, luidt dan ook: integreer gezondheid in elk klimaatbeleid en integreer klimaatsverandering in elke gezondheidsbeleid.
Dit jaar publiceerde de OESO een kritische evaluatie van het milieu- en klimaatbeleid in België. Het was niet echt een verrassing dat de Belgische overheden geen goed rapport kregen en dat is jammer genoeg ook slecht nieuws voor onze gezondheid.
Opnieuw is de complexiteit van ons staatsbestel een struikelblok. Wat zijn volgens de OESO de twee noodzakelijke vereisten? Een betere coördinatie tussen de federale en regionale overheden en een betere samenhang tussen het beleid op de verschillende niveaus.
Wat zijn volgens de OESO de twee noodzakelijke vereisten? Een betere coördinatie tussen de federale en regionale overheden en een betere samenhang tussen het beleid op de verschillende niveaus
Waar hebben we dit nog gehoord? Volgens minister Khattabi - bevoegd voor Klimaat, Leefomgeving, Duurzame Ontwikkeling en Green Deal - is er geen politieke wil om tot een nationale klimaatwet te komen, zoals de OESO aanbeveelt. Nochtans werden in het regeerakkoord van de federale regering heel wat engagementen opgenomen over klimaat en leefomgeving.
Het is dus alle hens aan dek. Er is nood aan een sense of urgency bij de Belgische overheden. Klimaat zal immers hoog op de nationale en internationale agenda staan in 2021. Eind november start de Internationale Klimaatconferentie (beter gekend als COP26) in Glasgow. Hopelijk slagen de verschillende Belgische overheden erin om tegen dan met een eenvormig standpunt naar buiten te komen. Afgelopen jaren won België al een aantal keren de Fossil of the Day-award, een prijs die naar landen gaat die inzake klimaatbeleid er weinig van bakken. Laten we hopen dat België zijn huiswerk maakt, want onze gezondheid staat op het spel.