...

Laat elke hoop varen, denk ik iedere keer dat de plicht mij roept naar het bakstenen labyrint van bel-etagewoningen dat Deurne heet. Maar in de avondlijke Ravelsbergstraat is alles rustig en vind ik zowaar een parkeerplaats voor de deur van het echtpaar Van Duppen-Seuntjens. Dirk en ik hebben elkaar niet meer gesproken sinds juni, toen hij me vroeg een inleiding te verzorgen bij een debat op Manifiesta, het zomerfeest van de PVDA. Door een meningsverschil ging dat niet door. Had ik toen geweten wat intussen het hele land weet, dan had ik me coulanter opgesteld, al mag een mens zijn emoties nooit laten voorgaan op zijn overtuigingen.Zijn vrouw, collega en levenslange kameraad Lieve laat me binnen. In een hoek van de woonkamer staat een wiegje voor Louis, hun eerste kleinkind. Twee jaar geleden was Dirk met Johan Hoebeke te gast aan de UGent, voor een lezing over de natuurlijke neiging van mensen om samen te werken. In de magere man op de sofa zoek ik met moeite naar de krullenbol met embonpoint van toen. Dirk begroet me als een oude vriend en steekt van wal."Na onze succesvolle kiescampagne vorig jaar voelde ik me ontzettend moe. Bloedonderzoek toonde een hoge glycemie en HbA1c. Ik ging werken aan mijn overgewicht, fietste 100 kilometer per week. Tien kilo viel ik af, maar toen we eind augustus opnieuw bloed namen, bleek het HbA1c gestegen in plaats van gedaald! Een CT-scan dus. Omdat de radioloog de volgende dagen niets van zich liet horen, keek ik zelf mijn dossier in. Ik had een pancreastumor en levermetastasen, een doodvonnis! Lieve en ik hebben eerst veel zitten huilen. De kinderen inlichten was bijzonder hard. Onze oudste zoon Ward was voor TUI in Mexico. We wisten niet dat hij kort voordien nog een collega-piloot had verloren aan dezelfde ziekte. Toen hij weer thuis was, zijn we met alle kinderen en schoonkinderen naar de Vossemeren gegaan om bij te praten. We hebben het verdriet gedeeld, omgebogen naar verbondenheid. De patiënten hadden al gehoord dat ik ernstig ziek was, ze vroegen wanneer ik terug zou komen. Sommigen wilden op bezoek komen! Daarom beslisten we om de diagnose in het patiëntenkrantje te zetten en op Facebook. Wim Distelmans gaf me bij een eerste gesprek twee adviezen: doe wat je nog kunt; en hou humor in je leven!Meer dan 1.000 uitingen van sympathie vielen in de brievenbus! Ook het weekblad Humo kwam erachter. In de loop van 30 jaar hadden ze dossiers gemaakt over de Palestijnse vluchtelingenkampen waar Lieve en ik toen werkten, over onze 'cholesteroloorlog', het Lange-Wapperproject... Dat interview maakte opnieuw een lawine aan reacties los, soms van mensen van wie ik al tientallen jaren niets meer had gehoord, zoals de kameraden van mijn peloton bij de paracommando's van 1977. Denkend aan onze slogan van toen, schreven ze: "Opgeven nooit, spirit altijd!" Of die chirurg in Geel, die zich inspirerende discussies aan de operatietafel herinnerde, terwijl ik als stagiair twee uur aan een stuk de lever stond te ecarteren..." ( lacht)."We besloten om mijn ervaringen te boek te stellen. Woordkunstenaar Thomas Blommaert tekende alles op en schreef dat neer in de poëtische trant van de Turkse dichter Nâz?m Hikmet. Op een week tijd was er een tweede druk. De boekvoorstelling in de Roma op 9 februari was onmiddellijk uitverkocht! Er kwamen hartverwarmende dubbelinterviews met psychiater Dirk De Wachter en met Rutger Bregman, de Nederlandse historicus en auteur van De meeste mensen deugen, een nieuwe geschiedenis van de mens. Volgden het tijdschrift Knack, De Ochtend op Radio 1, een optreden in De Afspraak op Canvas, in Touché bij Friedl Lesage, bij Pat Donnez van Klara met Berg en Dal... "Ik onderbreek het betoog van Dirk en vermeld iets wat mij als radioloog en echografist geregeld treft: "Zowel artsen als patiënten gaan tegenwoordig opvallend ongedwongen om met de term kanker. Wat een verschil met 30 jaar geleden, toen collega's zich in allerlei bochten wrongen om dat woord niet te moeten uitspreken, officieel uit schrik dat de patiënten het niet gingen aankunnen, vermoedelijk méér nog omdat ze dat zelf niet konden!""De radioloog die mijn CT-scan gezien heeft is daar ook voor teruggeschrokken", zegt Dirk. "Ik heb het zelf moeten ontdekken. Ik pleit voor de integratie van het gesprek met de patiënt in elke opleiding, ook in disciplines waarin dat als nietessentieel wordt beschouwd, zoals de radiologie. Net als oncologen en huisartsen zouden radiologen baat hebben bij een opleiding in het communiceren. Het is geen gave, maar een wetenschap die je kunt leren.""De grenzen tussen mensen en overtuigingen zijn vervaagd", zeg ik. "Het AMADA waar jij als jonge snaak actief in was, dat was erg sectair en gesloten. Ik vind het moeilijk om de Dirk Van Duppen van nu te plaatsen in het AMADA van toen.""Ik denk dat je de zaken anders moet zien. Ik ben politiek bewust geworden in het middelbaar onderwijs. Het was de tijd van de oorlog in Vietnam, van de Latijns-Amerikaanse dictaturen. Ik zat in het tweede middelbaar, maar mijn broer Jan, die drie jaar ouder is, was een rebel die er bij de jezuïeten uit was gegooid. De normaalschool in Lier - vrijzinnig verdorie! - vormde een onwaarschijnlijk contrast met de katholieke bekrompenheid van de Kempen! In het weekend bracht hij boekjes mee over bevrijdingsbewegingen, bevrijdingstheologie.Wij hadden thuis de Gazet van Antwerpen, toen nog een aartsconservatieve krant. Zij steunden de Amerikanen in Vietnam door dik en dun, terwijl wij via alternatieve kanalen wisten dat zij en hun bondgenoten erop los folterden en allerhande oorlogsmisdaden begingen. Hetzelfde verhaal wat de Zuid-Amerikaanse dictaturen betrof. Dat maakte mij als jongeman woedend!""Ik las Het Communistisch Manifest en vond dat goed leesbaar. Tegen mijn achttiende had ik alles van Marx en Engels gelezen, en ook veel werk van liberale ideologen, zoals Friedrich Hayek. De kern van het marxisme is volgens mij nog steeds wat Friedrich Engels zei bij het graf van Karl Marx, op 17 maart 1883: "Zoals Darwin de wet van de ontwikkeling van organismen ontdekte, zo ontdekte Marx de wet van de ontwikkeling van de menselijke geschiedenis: ... dat mensen in de eerste plaats moeten eten, drinken, onderdak hebben en kleren, vooraleer ze aan politiek, wetenschap, kunst en religie kunnen doen; en dat bijgevolg ... de graad van economische ontwikkeling de basis vormt voor staat, wetgeving, kunst en zelfs religie... en niet omgekeerd." En een tweede zaak: "Zijn ontdekking van het begrip 'meerwaarde' wierp plotseling licht op de huidige kapitalistische productiewijzen." Dat laatste sluit aan bij een overdenking die ik had in het middelbaar. Een leraar legde ons vragen voor zoals: wat is het efficiëntste, mensen vis geven of ze leren vissen? Ik zei dat ik niet kon antwoorden, de kernvraag was immers: wie bezit de vissersboten?""Marx is nu actueler dan ooit. Als je iets wil analyseren, bekijk het vanuit de economische machtsverhoudingen en belangentegenstellingen. Als ze radijsjes hadden in Irak in plaats van olie, dan was er geen Golfoorlog geweest! En: hoe wordt de meerwaarde die gecreëerd is, verdeeld? Wat komt er eerst, de winst of de mens? Dat zie je tegenwoordig overal terugkomen: we streven naar maximale rendabiliteit in een hyper-competitieve samenleving. De winst wordt steeds meer geaccumuleerd en geconcentreerd. De ongelijkheid in de samenleving neemt vandaag nog steeds toe!""Rutger Bregman zegt dat het positieve mensbeeld dat hij schetst de linksrechts-tegenstelling overschrijdt. Ik ben het daar niet mee eens! Samenwerken is consequent, authentiek en radicaal links! Met radicaal bedoel ik niet extremistisch, maar verwijs ik naar de radix, de wortel van het mens-zijn. Johan Hoebeke en ik hebben Marx, Engels, Darwin en Herbert Spencer in verband gebracht met het neoliberalisme van Friedrich Hayek en Ludwig von Misen. Thatcher en Reagan waren spenceristen, de lijfspreuken van Thatcher, "There is no alternative" en "There is no such thing as society, there are only individuals", komen recht uit zijn werk. Spencer, die de term ' survival of the fittest' bedacht, gaf het racisme, dat vroeger op de Bijbel gebaseerd was, met zijn interpretatie van het darwinisme een pseudowetenschappelijke onderbouw. Als je dat verder ontwikkelt, evolueer je van rechts naar fascistisch. De kanonnenfabrikant Krupp financierde Ernst Haeckel, die het sociaal-darwinisme populair maakte in Duitsland. In 1904 heeft dat geleid tot de eerste genocide, op de Herero in Namibië. Tienduizenden Afrikanen werden door de Duitsers in concentratiekampen opgesloten, vermoord, tot slaven gemaakt of gebruikt bij medische experimenten. Biometrisch onderzoek, onder andere op schedels, legitimeerde dat. Van daar was de stap naar het nazisme niet heel groot."Copyright: Diego Franssens"Over wat Lieve en ik in de jaren '80 hebben gedaan in Palestijnse vluchtelingenkampen in Libanon is al veel geschreven. Laten we het over België hebben, over mijn engagement als huisarts. In 2004 publiceerde ik het boek De Cholesteroloorlog, over de overconsumptie en de onaanvaardbaar hoge prijs van geneesmiddelen. Hoewel ik beschouwd werd als een lid van een sectair politiek clubje, slaagde ik erin om organisaties van het middenveld mee te krijgen, zoals het ACW en de KWB. Zij stonden achter een concreet model dat wij hadden uitgewerkt, het kiwimodel: laat producenten het tegen elkaar opnemen en verleen exclusiviteit aan de goedkoopste. Je had op dat moment de Witte Woede: verpleeg- en zorgkundigen kwamen op straat om een betere verloning en gunstiger werkomstandigheden te eisen. De vraag rees waar het geld vandaan moest komen. Het kiwimodel bood daarvoor een perspectief. Er volgden acties, een betoging met 20.000 mensen! Wat wij daar als partij uit leerden, is dat je niet met grote ideeën of dogma's moet komen, maar met de tastbare problemen waar mensen mee bezig zijn. Die moet je herkennen, wetenschappelijk onderbouwen en vertalen in actie. Nadien hebben we precies hetzelfde gedaan met fijn stof. We ontdekten dat 60% van de kinderen in onze praktijk puffers tegen astma gebruikte, tegenover 10% in het landelijke Baarle-Hertog! De longfunctie kon je voorspellen op basis van drie parameters: de nabijheid van een verkeersader, de drukte daarop en de aanwezigheid van vrachtwagens op diesel. De plannen voor de Antwerpse Oosterweel verbinding hielden in dat er 18 baanvakken bij zouden komen naast het Sportpaleis. Toen bleek dat de bouwers van de Oosterweel verbinding betonbreekmolens wilden inzetten bij drie crèches en een school in Deurne, was het hek van de dam! Na een hele reeks acties waarbij we vooral bakfietsouders hadden bereikt, belegden we vergaderingen in de wijken, zodat gewone mensen eveneens werden ingelicht en gemobiliseerd. De volksraadpleging die we daarop eisten, eindigde in een afkeuring van de plannen.""Mijn laatste wapenfeit, misschien het meest spectaculaire, was het conflict met de toenmalige Orde der Geneesheren. Wij gingen niet akkoord met het verzet tegen gratis geneeskunde en betaalden al jaren geen lidgeld. Michel Bafort, de voorzitter van de Provinciale Raad van Oost-Vlaanderen, was een hardliner die ons voor het vredegerecht wilde brengen. In 2015 schreef ik in een opinietekst voor De Standaard dat je aan alle specialisten als alternatief voor de prestatiegeneeskunde en de supplementen een behoorlijk salaris moest geven, zeg maar: dat van een een professor in de geneeskunde. Tot mijn verbazing ging Bafort volledig akkoord met die visie! Hij vertelde me dat hij verschillende zelfmoorden had meegemaakt, van collega's die de prestatiedruk niet meer aankonden, die kapot gingen aan burn-out, drankmisbruik... Hij vond het een missie voor de Orde om dat probleem op te lossen; en als je het structureel wilt doen, dan moet je tegen de prestatiegeneeskunde zijn.""Collega Bafort gaf bovendien toe dat de tijd rijp was voor een ingrijpende hervorming van de Orde. De codex was aan herziening toe en hij vroeg onze hulp. Tot dan toe ging de codex vrijwel uitsluitend over de eer en de waardigheid van het beroep, het ging over contracten, in- en uitkopen, et cetera. Patiënten werden 'cliënteel' genoemd. Wij zagen het anders: de patiënt moest centraal staan; de arts mocht zijn financiële belangen nooit laten voorgaan op het belang van de patiënt; en er was behoefte aan een solidaire ziekteverzekering. In maart 2018 keurde de Nationale Raad de nieuwe codex goed, waarin een groot deel van onze voorstellen onveranderd was opgenomen. In Artsenkrant gaven kinderarts Michel Deneyer en ik een dubbelinterview. Michel, die ondertussen patiënt was bij een een forfaitaire groepspraktijk in Brussel, verklaarde dat wij excellent werk deden, een incarnatie waren van de nieuwe codex en onze tijd vér vooruit! Sindsdien betalen wij ons lidgeld weer en is er geen sprake meer van vervolging..."