De federale regering zet in op terugkeercoaches die langdurig zieken terug naar de werkvloer moeten leiden. In 2022 gaan veertig coaches van start, in 2023 moeten er dat zestig zijn.
Langdurige ziekte is een ernstig probleem. Eind juni 2020 waren er volgens het RIZIV 459.561 mensen langer dan één jaar arbeidsongeschikt, in 2015 ging het nog maar om 370.408 personen. Bovendien voorspelt men nog een toename mede in de nasleep van de COVID-epidemie.
Uiteraard is hier ook een hoge maatschappelijke en menselijke prijs aan verbonden. Volgens het Rekenhof liepen de kosten aan uitkeringen voor arbeidsongeschiktheid in 2019 al op tot 9,3 miljard euro, twee miljard euro meer dan in 2015.
Minister Vandenbroucke kijkt naar 10% van de langdurig zieken die wel weer aan het werk zouden kunnen en willen. Het betreft ongeveer 50.000 personen waarvan ongeveer de helft op eigen kracht de weg naar werk terug zou vinden. Minister Vandenbroucke mikt met de terugkeercoaches op de restgroep die extra motivering nodig heeft. De eerste jaren zou het gaan om zowat 18.000 terugkeerders per jaar, later om 24.000.
De oorzaken van langdurige ziekte zijn heel divers en gevarieerd met als voornaamste aandoeningen psychische stoornissen, ziektes van het bot- en spierstelsel, hart- en vaatziekten en tumoren.
Er onstaat vaak een catch 22 waarbij niemand beweegt en de werkonbekwaamheid aanhoudt
Minstens een deel van de boven bedoelde doelgroep behelst situaties die wij in de praktijk niet zelden tegenkomen, en waar de werkonbekwaamheid ontstaat na wat men een conflict met de werkgever zou kunnen noemen. Voorbeelden zijn een negatieve evaluatie, een misgelopen promotie of loonopslag, een woordenwisseling, (vermeende) pesterijen, interpersoonlijke conflicten enz.
Een werknemer die in België zelf ontslag neemt heeft in principe, op een aantal uitzonderingen na, geen recht op een werkloosheidsuitkering. Bij een ontslag door de werkgever moet er voorzien worden in een opzegtermijn, eventueel een ontslagvergoeding, outplacement, sollicitatieverlof, etc.
Dit systeem heeft tot gevolg dat er vaak een catch 22 ontstaat waarbij niemand beweegt en de werkonbekwaamheid aanhoudt. Hoe langer iemand wegens ziekte afwezig is, hoe kleiner de kans dat die nog terugkeert naar zijn werk. Cijfers van Mensura geven aan dat bij een afwezigheid van meer dan 3 maanden het cijfer onder de 50 % daalt en vanaf 1 jaar onder de 20%.
Is het daarom geen goed idee dat de werknemer zelf ontslag zou kunnen nemen met behoud van zijn rechten, weliswaar beperkt in de tijd en degressief. Daar zijn voorbeelden van in het buitenland zoals het Deense 'flexicurity'-model (ook niet zonder kritiek trouwens) dat soepele ontslagmogelijkheden (flexibility) combineert met een stelsel van sociale zekerheid met relatief hoge uitkeringen (security). Bovendien krijgen Deense werknemers ook een werkloosheidsuitkering als zij zelf hun baan opzeggen.
Als je dus zelf ontslag kunt nemen met een degelijke uitkering lijkt dat aantrekkelijker zowel voor de werkgever als de (ontevreden) ontslagnemer dan een langdurig ziektetraject waar men niet uitgeraakt.
Mirakeloplossingen bestaan er niet voor complexe problemen maar misschien is dit toch food for thought in het maatschappelijk debat over het steeds toenemend aantal langdurige zieken?