Het klinkt misschien als een fait divers, namelijk dat apothekers mensen kunnen helpen om hun slaap- en kalmeermiddelen (hypnosedativa, waartoe benzodiazepines en Z-geneesmiddelen behoren) af te bouwen of te stoppen, maar is het niet. Nu - eindelijk? - wordt er een krachtig signaal uitgezonden dat het zo niet verder kan. Dit voorstel wordt door de minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke gesteund. De gebruikscijfers spreken voor zich. In België gebruikt men een miljoen dosissen van hypnosedativa per dag. Een grote meerderheid gebruikt deze medicatie langdurig, ondanks het feit dat ze na een tweetal weken tot afhankelijkheid kunnen leiden en mogelijks een aanzet tot gewenning vormen. Een op drie van de gebruikers van hypnosedativa vertoont tekenen van psychische afhankelijkheid.

De ondersteuning en begeleiding door de apotheker is noodzakelijk maar, hoe lovenswaardig ook, op zich niet voldoende en moet gezien worden als een deel van interdisciplinaire communicatie en samenwerking. Een holistische aanpak is nodig. De meeste mensen die open staan voor deze aanpak zijn al afhankelijk en misschien zelfs aan hypnosedativa gewend. Het is de huisarts die een traject voorschrijft en de apotheker betrekt om de patiënt te helpen zijn of haar langdurige gebruik van slaap- en kalmeermiddelen af te bouwen. De huisarts bepaalt ook welk van de drie trajecten de patiënt best volgt, een met vijf, een met zeven of een met tien stappen. De duur van zo'n traject bedraagt tussen de 50 en 360 dagen.

Maar, voorschrijvende artsen, hebben ook de mogelijkheid om, apart van dit traject, het langdurig gebruik van hypnosedativa al vanaf het begin te counteren. De gaande praktijk beantwoordt vaak niet aan de aanbevelingen uit de wetenschappelijke literatuur. Daaruit is bekend dat hypnosedativa alleen geïndiceerd zijn voor de farmacologische behandeling op korte termijn van acute slapeloosheid en voor ernstige en invaliderende angst, in het laatste geval als alternatief voor niet-farmacologische aanpak en selectieve serotonineheropnameremmers.

In België gebruikt men een miljoen dosissen van hypnosedativa per dag

De huidige klinische realiteit is zonder meer zorgwekkend en noopt tot meer betrokkenheid en het samen beslissen, waarbij de voorschrijvende arts en de patiënt samen een besluit nemen welke zorg, en daarbij farmacotherapie ook, het beste bij de patiënt past. Wie in de spiraal van afhankelijkheid en gewenning van hypnosedativa zit, heeft geen vrijheid meer- met risico op langdurige bijwerkingen, gaande tot persoonlijkheidsveranderingen, wie wenst dat? Dit toont hoe diepingrijpend en vooral aangrijpend langdurig gebruik van hypnosedativa kan zijn.

Natuurlijk is de vraag hoe het komt dat deze medicatie zo veelvuldig voorgeschreven wordt? Het gaat meestal over puur reflexmatige behandeling van symptomen zonder de onderliggende oorzaak na te gaan. Het antwoord vraagt echter een ruim denkkader. Psychosociale problemen die psychiatrisch gelabeld worden en vervolgens gemedicaliseerd worden met een medisch voorschrift, het verhaal is spijtig genoeg al te bekend.

De volgende vraag is of een constructieve verandering mogelijk is? Twee mogelijkheden binnen een multidisciplinaire aanpak en samenwerking dienen zich aan. Ten eerste, een ruime visie op de zieke en breekbare mens is aangewezen. Enkel een medisch-biologische benadering is uit den boze. De integratie van het bio-psycho-sociale met een existentiële openheid is allernoodzakelijkst om reducerend behandelen te vermijden. Ten tweede is een psychotherapeutische houding aangewezen. Niet elke arts is psychotherapeut maar de houding van ontvankelijkheid, luisterbereidheid en respect voor de andere maakt een wereld van verschil. Niet enkel voor de arts maar vooral voor de patiënt.

Inderdaad, kalmte alleen kan u redden.

Marc Calmeyn

Psychiater psychotherapeut

Expert Hoge Gezondheidsraad

Mirko Petrovic

Gewoon hoogleraar geriatrie, Universiteit Gent

Lid Belgian Psychotropics Expert Platform (BelPEP)

Het klinkt misschien als een fait divers, namelijk dat apothekers mensen kunnen helpen om hun slaap- en kalmeermiddelen (hypnosedativa, waartoe benzodiazepines en Z-geneesmiddelen behoren) af te bouwen of te stoppen, maar is het niet. Nu - eindelijk? - wordt er een krachtig signaal uitgezonden dat het zo niet verder kan. Dit voorstel wordt door de minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke gesteund. De gebruikscijfers spreken voor zich. In België gebruikt men een miljoen dosissen van hypnosedativa per dag. Een grote meerderheid gebruikt deze medicatie langdurig, ondanks het feit dat ze na een tweetal weken tot afhankelijkheid kunnen leiden en mogelijks een aanzet tot gewenning vormen. Een op drie van de gebruikers van hypnosedativa vertoont tekenen van psychische afhankelijkheid. De ondersteuning en begeleiding door de apotheker is noodzakelijk maar, hoe lovenswaardig ook, op zich niet voldoende en moet gezien worden als een deel van interdisciplinaire communicatie en samenwerking. Een holistische aanpak is nodig. De meeste mensen die open staan voor deze aanpak zijn al afhankelijk en misschien zelfs aan hypnosedativa gewend. Het is de huisarts die een traject voorschrijft en de apotheker betrekt om de patiënt te helpen zijn of haar langdurige gebruik van slaap- en kalmeermiddelen af te bouwen. De huisarts bepaalt ook welk van de drie trajecten de patiënt best volgt, een met vijf, een met zeven of een met tien stappen. De duur van zo'n traject bedraagt tussen de 50 en 360 dagen. Maar, voorschrijvende artsen, hebben ook de mogelijkheid om, apart van dit traject, het langdurig gebruik van hypnosedativa al vanaf het begin te counteren. De gaande praktijk beantwoordt vaak niet aan de aanbevelingen uit de wetenschappelijke literatuur. Daaruit is bekend dat hypnosedativa alleen geïndiceerd zijn voor de farmacologische behandeling op korte termijn van acute slapeloosheid en voor ernstige en invaliderende angst, in het laatste geval als alternatief voor niet-farmacologische aanpak en selectieve serotonineheropnameremmers. De huidige klinische realiteit is zonder meer zorgwekkend en noopt tot meer betrokkenheid en het samen beslissen, waarbij de voorschrijvende arts en de patiënt samen een besluit nemen welke zorg, en daarbij farmacotherapie ook, het beste bij de patiënt past. Wie in de spiraal van afhankelijkheid en gewenning van hypnosedativa zit, heeft geen vrijheid meer- met risico op langdurige bijwerkingen, gaande tot persoonlijkheidsveranderingen, wie wenst dat? Dit toont hoe diepingrijpend en vooral aangrijpend langdurig gebruik van hypnosedativa kan zijn.Natuurlijk is de vraag hoe het komt dat deze medicatie zo veelvuldig voorgeschreven wordt? Het gaat meestal over puur reflexmatige behandeling van symptomen zonder de onderliggende oorzaak na te gaan. Het antwoord vraagt echter een ruim denkkader. Psychosociale problemen die psychiatrisch gelabeld worden en vervolgens gemedicaliseerd worden met een medisch voorschrift, het verhaal is spijtig genoeg al te bekend. De volgende vraag is of een constructieve verandering mogelijk is? Twee mogelijkheden binnen een multidisciplinaire aanpak en samenwerking dienen zich aan. Ten eerste, een ruime visie op de zieke en breekbare mens is aangewezen. Enkel een medisch-biologische benadering is uit den boze. De integratie van het bio-psycho-sociale met een existentiële openheid is allernoodzakelijkst om reducerend behandelen te vermijden. Ten tweede is een psychotherapeutische houding aangewezen. Niet elke arts is psychotherapeut maar de houding van ontvankelijkheid, luisterbereidheid en respect voor de andere maakt een wereld van verschil. Niet enkel voor de arts maar vooral voor de patiënt.Inderdaad, kalmte alleen kan u redden.Marc Calmeyn Psychiater psychotherapeut Expert Hoge Gezondheidsraad Mirko PetrovicGewoon hoogleraar geriatrie, Universiteit Gent Lid Belgian Psychotropics Expert Platform (BelPEP)