Gezondheid is een hype. Je kan geen krant of weekblad openslaan of je botst op tips en tricks voor een gezonder leven. Verschillende commerciële activiteiten schieten als paddenstoelen uit de grond om ons allemaal gezonder te maken. Zelftesten wachten je op aan de voordeur van de apotheek. Gezondheidsapps palmen je smartphone in. Online genoomanalyses dingen naar je DNA. Diëten allerhande beloven het walhalla.
Kortom, we doen er alles aan om iedereen gezond en 'perfect' te maken. Maar wat is dat, gezond zijn? En belangrijker nog: willen we dat wel? Mag het misschien ook níet perfect zijn? Dit is één van de thema's waar Zorg aan Zet (www.zorgaanzet.net) zich over buigt.
Wie gezondheid tracht te benoemen, komt al gauw uit bij de oude, maar nog altijd dominante definitie van de Wereldgezondheidsorganisatie: "Gezondheid is een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk welzijn en niet slechts de afwezigheid van ziekte of andere lichamelijke gebreken." Toen deze omschrijving in 1948 werd opgesteld, was ze baanbrekend, maar vandaag valt ze niet meer vol te houden.
De afgelopen 70 jaar is de geneeskunde ontploft. Dat heeft voor een paradox gezorgd: hoe meer we weten en met medische spitstechnologie kunnen ontdekken, des te meer problemen we kunnen oplossen, maar des te beter we ons ook bewust zijn van alles wat we nog níet begrijpen of niet meteen kunnen oplossen; denk maar aan multifactoriële, genetisch bepaalde afwijkingen of complexe chronische aandoeningen.
Elke deur die de geneeskunde open krijgt, mondt uit op een gang met andere, gesloten deuren. Als gezondheid écht een toestand van volledig fysiek, mentaal en sociaal welbevinden zou moeten zijn, hoeveel mensen in de wereld - met wat we vandaag weten en kunnen opsporen - zijn dan nog gezond?
Iedereen ongezond!
Hoe ambitieus en goedbedoeld de definitie van de WGO ook was, ze maakt steeds meer mensen ziek. Bovendien zet ze de deur wijd open voor alsmaar meer zorg en medicalisering, ook al zullen die hun einddoel - gezondheid - nooit halen. Op die manier bekeken rest chronisch zieken geen sprankeltje hoop meer en ontneem je hun het recht zich ooit nog gezond te voelen, laat staan gezond te zijn.
Als een definitie meer mensen ziek maakt, dan is het tijd om ze bij te stellen. In 2009 organiseerde professor dr. Machteld Hubert een grote, internationale conferentie met tal van experts die op zoek gingen naar een alternatief. De vrucht van hun denkwerk werd gepubliceerd in de British Medical Journal, een van de meest gerenommeerde internationale medische tijdschriften: "Gezondheid is het vermogen je aan te passen en je eigen regie te voeren, in het licht van de sociale, fysieke en emotionele uitdagingen van het leven."
Laat dat de uitdaging zijn voor het volgend decennium: van onze maatschappij terug een kwetsbare maatschappij te maken
De nieuwe definitie is veel dynamischer dan de oude en neemt vooral de veerkracht van mensen mee. Mensen kunnen met een ziekte leren omgaan en al bij al nog behoorlijk gezond in het leven staan. Met deze definitie kunnen chronisch zieken op hun manier toch nog gezond zijn.
Naarmate we gezondheid met scherpere lenzen kunnen bekijken, moeten we accepteren dat we ook meer afwijkende pixels vinden. Onvolmaaktheden als ziekte en kwetsbaarheid moeten dus opnieuw een plaats krijgen in onze maatschappij. Dat kan alleen als we onze visie op gezondheid fundamenteel veranderen.
Wat is dat, kwetsbaar zijn?
Kwetsbaarheid is een moeilijk te omschrijven begrip met een beladen weerklank. Het is iets dat je had kunnen vermijden, zoals een zwakke plek in een softwareprogramma. Iets fragiels. Bij mensen is kwetsbaarheid echter een onderschat wapen. Kwetsbaarheid verenigt en geeft kracht. Als mensen kwetsbaar zijn, beleven ze vaak hun meest intense momenten.
Als zorgverlener word je dagelijks geconfronteerd met de kwetsbaarheid van anderen. Je ziet en voelt hun onmacht, maar nog meer hun angst voor onbegrip. Vreemd, want iedereen kan in die situatie belanden. Hoe gezond je ook leeft, hoe mentaal of fysiek sterk je ook bent, van de ene dag op de andere kun jíj de kwetsbare zijn. Waarom heeft onze maatschappij dan zoveel moeite om met die kwetsbaarheid om te gaan? Is het misschien de angst geconfronteerd te worden met iets wat je tot elke prijs wil vermijden maar uiteindelijk niet te vermijden valt?
Kwetsbaarheid komt het meest tot uiting in ziekte en dood. Ziekten moeten koste wat het kost worden genezen. En sterven? Dat moet maximaal worden uitgesteld. We zijn er zo bang voor en gaan er zo krampachtig mee om dat we de realiteit van onze sterfelijkheid zoveel mogelijk uit het dagelijkse leven hebben gebannen. Ziekte en sterven maken echter integraal deel uit van dat leven. We zouden er goed aan doen onze kwetsbaarheid vanaf de geboorte te leren omarmen en beleven. Je kunt waardigheid, zelfs schoonheid en poëzie ontdekken in de manier waarop sommige mensen omgaan met hun ziekte of nakend levenseinde.
Kwetsbaarheid omarmen betekent niet dat we ons moeten neerleggen bij wat ons kwetsbaar maakt. Het betekent wel dat er ook nog ruimte moet zijn voor leven, geluk en gezondheid wanneer onvolmaaktheden ons herinneren aan de broosheid en eindigheid van ons bestaan. Het is prima dat de geneeskunde kan helpen en mensen er voor elkaar zijn op hun meest kwetsbare momenten.
Het zou nog mooier zijn mochten we onze kwetsbaarheid ook op andere momenten kunnen delen. Kunnen en mogen tonen dat je kwetsbaar bent, dat maakt je juist sterker en kan heel wat problemen voorkomen, oplossen of in een leefbaar perspectief plaatsen. Het staat in schril contrast met de dictatuur van de perfectie zoals die onder meer in sociale media wordt beleden.
Laat dat de uitdaging zijn voor het volgend decennium: van onze maatschappij terug een kwetsbare maatschappij te maken. Zou er een politieke partij zijn die dit als verkiezingsslogan durft te poneren?
Kortom, we doen er alles aan om iedereen gezond en 'perfect' te maken. Maar wat is dat, gezond zijn? En belangrijker nog: willen we dat wel? Mag het misschien ook níet perfect zijn? Dit is één van de thema's waar Zorg aan Zet (www.zorgaanzet.net) zich over buigt.Wie gezondheid tracht te benoemen, komt al gauw uit bij de oude, maar nog altijd dominante definitie van de Wereldgezondheidsorganisatie: "Gezondheid is een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk welzijn en niet slechts de afwezigheid van ziekte of andere lichamelijke gebreken." Toen deze omschrijving in 1948 werd opgesteld, was ze baanbrekend, maar vandaag valt ze niet meer vol te houden. De afgelopen 70 jaar is de geneeskunde ontploft. Dat heeft voor een paradox gezorgd: hoe meer we weten en met medische spitstechnologie kunnen ontdekken, des te meer problemen we kunnen oplossen, maar des te beter we ons ook bewust zijn van alles wat we nog níet begrijpen of niet meteen kunnen oplossen; denk maar aan multifactoriële, genetisch bepaalde afwijkingen of complexe chronische aandoeningen. Elke deur die de geneeskunde open krijgt, mondt uit op een gang met andere, gesloten deuren. Als gezondheid écht een toestand van volledig fysiek, mentaal en sociaal welbevinden zou moeten zijn, hoeveel mensen in de wereld - met wat we vandaag weten en kunnen opsporen - zijn dan nog gezond? Iedereen ongezond!Hoe ambitieus en goedbedoeld de definitie van de WGO ook was, ze maakt steeds meer mensen ziek. Bovendien zet ze de deur wijd open voor alsmaar meer zorg en medicalisering, ook al zullen die hun einddoel - gezondheid - nooit halen. Op die manier bekeken rest chronisch zieken geen sprankeltje hoop meer en ontneem je hun het recht zich ooit nog gezond te voelen, laat staan gezond te zijn. Als een definitie meer mensen ziek maakt, dan is het tijd om ze bij te stellen. In 2009 organiseerde professor dr. Machteld Hubert een grote, internationale conferentie met tal van experts die op zoek gingen naar een alternatief. De vrucht van hun denkwerk werd gepubliceerd in de British Medical Journal, een van de meest gerenommeerde internationale medische tijdschriften: "Gezondheid is het vermogen je aan te passen en je eigen regie te voeren, in het licht van de sociale, fysieke en emotionele uitdagingen van het leven."De nieuwe definitie is veel dynamischer dan de oude en neemt vooral de veerkracht van mensen mee. Mensen kunnen met een ziekte leren omgaan en al bij al nog behoorlijk gezond in het leven staan. Met deze definitie kunnen chronisch zieken op hun manier toch nog gezond zijn.Naarmate we gezondheid met scherpere lenzen kunnen bekijken, moeten we accepteren dat we ook meer afwijkende pixels vinden. Onvolmaaktheden als ziekte en kwetsbaarheid moeten dus opnieuw een plaats krijgen in onze maatschappij. Dat kan alleen als we onze visie op gezondheid fundamenteel veranderen.Wat is dat, kwetsbaar zijn?Kwetsbaarheid is een moeilijk te omschrijven begrip met een beladen weerklank. Het is iets dat je had kunnen vermijden, zoals een zwakke plek in een softwareprogramma. Iets fragiels. Bij mensen is kwetsbaarheid echter een onderschat wapen. Kwetsbaarheid verenigt en geeft kracht. Als mensen kwetsbaar zijn, beleven ze vaak hun meest intense momenten.Als zorgverlener word je dagelijks geconfronteerd met de kwetsbaarheid van anderen. Je ziet en voelt hun onmacht, maar nog meer hun angst voor onbegrip. Vreemd, want iedereen kan in die situatie belanden. Hoe gezond je ook leeft, hoe mentaal of fysiek sterk je ook bent, van de ene dag op de andere kun jíj de kwetsbare zijn. Waarom heeft onze maatschappij dan zoveel moeite om met die kwetsbaarheid om te gaan? Is het misschien de angst geconfronteerd te worden met iets wat je tot elke prijs wil vermijden maar uiteindelijk niet te vermijden valt?Kwetsbaarheid komt het meest tot uiting in ziekte en dood. Ziekten moeten koste wat het kost worden genezen. En sterven? Dat moet maximaal worden uitgesteld. We zijn er zo bang voor en gaan er zo krampachtig mee om dat we de realiteit van onze sterfelijkheid zoveel mogelijk uit het dagelijkse leven hebben gebannen. Ziekte en sterven maken echter integraal deel uit van dat leven. We zouden er goed aan doen onze kwetsbaarheid vanaf de geboorte te leren omarmen en beleven. Je kunt waardigheid, zelfs schoonheid en poëzie ontdekken in de manier waarop sommige mensen omgaan met hun ziekte of nakend levenseinde.Kwetsbaarheid omarmen betekent niet dat we ons moeten neerleggen bij wat ons kwetsbaar maakt. Het betekent wel dat er ook nog ruimte moet zijn voor leven, geluk en gezondheid wanneer onvolmaaktheden ons herinneren aan de broosheid en eindigheid van ons bestaan. Het is prima dat de geneeskunde kan helpen en mensen er voor elkaar zijn op hun meest kwetsbare momenten. Het zou nog mooier zijn mochten we onze kwetsbaarheid ook op andere momenten kunnen delen. Kunnen en mogen tonen dat je kwetsbaar bent, dat maakt je juist sterker en kan heel wat problemen voorkomen, oplossen of in een leefbaar perspectief plaatsen. Het staat in schril contrast met de dictatuur van de perfectie zoals die onder meer in sociale media wordt beleden.Laat dat de uitdaging zijn voor het volgend decennium: van onze maatschappij terug een kwetsbare maatschappij te maken. Zou er een politieke partij zijn die dit als verkiezingsslogan durft te poneren?
