Als we afspreken, ligt de drukte van de FOD Volksgezondheid al een tweetal maanden achter dokter Daniel Reynders (65). "Er is niet altijd een crisis", lacht Tom Auwers. Sinds februari van dit jaar is de voormalige topman van de sociale zekerheid voorzitter van het directiecomité bij de FOD Volksgezondheid. Hij schuift mee aan tafel voor het interview. "We zoeken artsen zoals Daniel."

Hoe komt een arts terecht bij de FOD Volksgezondheid?

DR: Ik werkte 15 jaar lang op het terrein in Afrika en Azië in opdracht van de overheid en als consultant voor de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Maar ik miste kennis die me zou toelaten medische hulp in collectieve crisissituaties beter te managen en te organiseren, en dus ging ik volksgezondheid bijstuderen. Die shift, zeg maar, van zorg verlenen op een individueel niveau naar een maatschappelijke niveau, vond ik een enorme intellectuele uitdaging.

Wie is Daniel Reynders?

-Arts, master in de Volksgezondheid.

-Werkte 15 jaar op het terrein in Afrika en Azië.

-Was na zijn overstap naar de FOD Volksgezondheid, verantwoordelijk voor het uitwerken van onze nationale crisisplannen (terrorisme, grieppandemie, SARS, hittegolf, enz.) en voor het managen van verschillende gezondheidscrissen.

-Werd tijdens de H1N1-grieppandemie adjunct-griepcommissaris, was later ook adjunct-coördinator in het eboladossier.

-Was jarenlang de referentie in ons land op vlak van International Health Regulations (WHO) en het Early Warning and Response System van de EU.

Wat doen artsen op de afdeling Public Health Emergencies van de FOD Volksgezondheid?

TA: Onze FOD is het centrale punt voor het detecteren en het beheren van nationale en internationale gezondheidscrisissen. Zo staan we in voor de coördinatie en de communicatie tussen de nationale en internationale overheden als een gezondheidscrisis ons land bedreigt.

Daarnaast zijn er de federale gezondheidsinspecteurs die actief zijn op het terrein - Winne Haenen is daar een bekend voorbeeld van. Zij staan in voor de goede organisatie van de dringende geneeskundige hulpverlening en voor de ontwikkeling en uitvoering van de provinciale en federale nood- en interventieplannen.

We hebben ook artsen die puur met beleidsontwikkeling bezig zijn binnen ons DG Gezondheidszorg. Maar evengoed controleartsen bij Medex, het bestuur voor Medische Expertise. En met ons Emergency Medical Team spelen we ook een belangrijke rol binnen B-Fast en nemen we regelmatig deel aan buitenlandse hulpmissies.

Dokter Reynders, als diensthoofd Internationale betrekkingen en Public Health Emergencies, was u verantwoordelijk voor het beheer van nationale en internationale gezondheidscrisissen. Wat is u bijgebleven?

Je moet recht in je schoenen staan, ook als de procureur des konings je opbelt met de vraag 'of dat echt nodig is' - Daniel Reynders,  EN
Je moet recht in je schoenen staan, ook als de procureur des konings je opbelt met de vraag 'of dat echt nodig is' - Daniel Reynders © EN

DR: Met de aanslagen van 11 september en de antraxalarmen (exact een week na de aanval op de WTC-torens in 2001, ontvingen twee Amerikaanse senatoren en verschillende mediastations brieven met sporen van antrax. 23 mensen raakten geïnfecteerd met de bacterie en vijf mensen stierven aan de gevolgen ervan, nvdr.), nam het politieke bewustzijn toe omtrent de noodzaak van betere voorbereidingswerken in geval van terrorismedreiging of ernstige bedreigingen voor onze volksgezondheid.

Ook de dioxinecrisis, en later de grieppandemie, hebben ervoor gezorgd dat de notie 'preparedness' (voorbereiding, nvdr) belangrijker werd.

Het was trouwens tijdens de grote conferentie over de grieppandemie, die België georganiseerd heeft tijdens haar voorzitterschap van de Europese Raad, dat de noodzaak geformuleerd werd om te evolueren naar een generiek preparedness-plan. In plaats van een plan op te stellen voor elke ziekte apart. Over deze aanpak is er ondertussen internationale consensus.

Ook de EU en de WHO staan dit idee voor. Bij de ebolacrisis in 2014 bleek die conclusie opnieuw erg actueel. Twee jaar geleden gaf de interministeriële conferentie ten slotte haar fiat om zo'n generiek preparedness-plan op te stellen.

Is het carrièrepad 'volksgezondheid' voldoende bekend?

TA: In gesprekken met kennissen die arts zijn en van wie de kinderen ook geneeskunde studeren, valt het me op dat het aspect 'volksgezondheid' weinig aan bod komt in de opleiding geneeskunde. Studenten leren in eerste instantie een vak aan, beleidsaspecten krijgen minder aandacht. In die zin is het niet evident om jong afgestudeerden warm te maken voor een beroep dat niet erg bekend is. Waarom niet alles wat te maken heeft met volksgezondheid en internationale wetgeving opnemen in de paramedische opleiding? Dat is ook de aanbeveling van de Wereldgezondheidsorganisatie.

Waarom niet alles wat te maken heeft met volksgezondheid en internationale wetgeving opnemen in de paramedische opleiding? - Tom Auwers,  EN
Waarom niet alles wat te maken heeft met volksgezondheid en internationale wetgeving opnemen in de paramedische opleiding? - Tom Auwers © EN

Om gezondheidscrisissen te beheren, heb je artsen nodig, zegt u. Waarom?

DR: Een voorbeeld. Op een avond ten tijde van de antraxalarmen was ik van wacht. Telefoon van de luchthaven: er was wit poeder gevonden in een vliegtuig. Die nacht besloot ik om het vliegtuig in kwestie aan de grond te houden. Niet makkelijk, als je weet hoeveel zo'n operatie kost. Maar je moet recht in je schoenen staan, ook als de procureur des konings je opbelt met de vraag 'of dat echt nodig is'. Zulke beslissingen kan je alleen nemen met een achtergrond als arts, il faut avoir le poids de la décision médicale.

Dat vereist toch heel wat ervaring, in die specifieke functie maar ook als arts in het algemeen. Dat kan een - jonge - arts die pas begint op deze dienst wellicht niet.

DR: De grote moeilijkheid is dat je met veel onzekerheid moet kunnen omgaan, zeker in het begin van een crisissituatie, dat klopt. Je hebt natuurlijk je bagage, maar als arts kan je ook niet van alles op de hoogte zijn. Tegelijkertijd moet je in staat zijn om snel de juiste beslissingen te nemen. Vandaar het belang om in deze functie terug te kunnen vallen op een groot netwerk. Zo wordt de Risk Assessment Group (RAG) gecoördineerd door Sciensano, het federale onderzoekscentrum. In geval van een sanitaire crisis kan die snel wetenschappelijk advies leveren zodat de RAG de risico's voor de volksgezondheid kan beoordelen.

Wie is Tom Auwers?

-Tot februari 2017 directeur-generaal Strategie en Internationale Relaties bij de FOD Sociale Zekerheid.

Experimenteel psycholoog van opleiding, , aanvullend diploma management.

-Werkte als adviseur bij Vlaams minister van Begroting en Gezondheidszorg Wivina Demeester en als kabinetschef bij minister van Ambtenarenzaken Luc Vanden Bossche ten tijde van de Copernicushervorming.

-Ontwierp en realiseerde complexe veranderingsprojecten binnen de federale administratie (Copernicus, NoVO, Optifed) en de Vlaamse administratie (Doelmatigheidsanalyse).

Niet onbelangrijk voor de huidige generatie artsen, om niet te zeggen erg belangrijk: hoe zit het met de work-life balance van een arts in public health?

TA: Zoals ik al zei: het is niet altijd crisis. Er zijn ook momenten dat onze teams in stand-by staan: dan moeten er nood- en interventieplannen geschreven worden voor wanneer het wel crisis is (lacht). Uit crisissen in het verleden hebben we geleerd hoe belangrijk een goede voorbereiding is.

Overigens: we zijn geen oud ministerie meer, hé. We verwachten niet dat iemand elke dag aan zijn bureau zit. Een gezonde work-life balance is belangrijk voor ons. Maar: op momenten dat het ertoe doet, moet je er wel staan.

Tot slot, welke raad heeft u voor artsen die een carrière willen beginnen in Public Health Emergencies?

DR: Dat het belangrijk is om met beide voeten op de grond te staan. En daarmee bedoel ik: te voelen wat er leeft op het veld. Toen de ebolacrisis in West-Afrika uitbrak, was de effectiviteit om een screening op de luchthaven op te zetten (België was een van de weinige landen met directe vluchten vanuit de getroffen gebieden, nvdr) wetenschappelijk niet helemaal bewezen. Maar het was een duidelijke eis van de vliegtuigmaatschappijen, de bagageafhandelaars waren bang,... Soms ben je genoodzaakt maatregelen te nemen die ergens tussen ideaal en werkelijkheid liggen (glimlacht).

Vacature raadplegen bij Public Health Emergencies van de FOD Volksgezondheid? www.selor.be

Als we afspreken, ligt de drukte van de FOD Volksgezondheid al een tweetal maanden achter dokter Daniel Reynders (65). "Er is niet altijd een crisis", lacht Tom Auwers. Sinds februari van dit jaar is de voormalige topman van de sociale zekerheid voorzitter van het directiecomité bij de FOD Volksgezondheid. Hij schuift mee aan tafel voor het interview. "We zoeken artsen zoals Daniel."Hoe komt een arts terecht bij de FOD Volksgezondheid?DR: Ik werkte 15 jaar lang op het terrein in Afrika en Azië in opdracht van de overheid en als consultant voor de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Maar ik miste kennis die me zou toelaten medische hulp in collectieve crisissituaties beter te managen en te organiseren, en dus ging ik volksgezondheid bijstuderen. Die shift, zeg maar, van zorg verlenen op een individueel niveau naar een maatschappelijke niveau, vond ik een enorme intellectuele uitdaging.Wat doen artsen op de afdeling Public Health Emergencies van de FOD Volksgezondheid?TA: Onze FOD is het centrale punt voor het detecteren en het beheren van nationale en internationale gezondheidscrisissen. Zo staan we in voor de coördinatie en de communicatie tussen de nationale en internationale overheden als een gezondheidscrisis ons land bedreigt.Daarnaast zijn er de federale gezondheidsinspecteurs die actief zijn op het terrein - Winne Haenen is daar een bekend voorbeeld van. Zij staan in voor de goede organisatie van de dringende geneeskundige hulpverlening en voor de ontwikkeling en uitvoering van de provinciale en federale nood- en interventieplannen.We hebben ook artsen die puur met beleidsontwikkeling bezig zijn binnen ons DG Gezondheidszorg. Maar evengoed controleartsen bij Medex, het bestuur voor Medische Expertise. En met ons Emergency Medical Team spelen we ook een belangrijke rol binnen B-Fast en nemen we regelmatig deel aan buitenlandse hulpmissies.Dokter Reynders, als diensthoofd Internationale betrekkingen en Public Health Emergencies, was u verantwoordelijk voor het beheer van nationale en internationale gezondheidscrisissen. Wat is u bijgebleven?DR: Met de aanslagen van 11 september en de antraxalarmen (exact een week na de aanval op de WTC-torens in 2001, ontvingen twee Amerikaanse senatoren en verschillende mediastations brieven met sporen van antrax. 23 mensen raakten geïnfecteerd met de bacterie en vijf mensen stierven aan de gevolgen ervan, nvdr.), nam het politieke bewustzijn toe omtrent de noodzaak van betere voorbereidingswerken in geval van terrorismedreiging of ernstige bedreigingen voor onze volksgezondheid.Ook de dioxinecrisis, en later de grieppandemie, hebben ervoor gezorgd dat de notie 'preparedness' (voorbereiding, nvdr) belangrijker werd.Het was trouwens tijdens de grote conferentie over de grieppandemie, die België georganiseerd heeft tijdens haar voorzitterschap van de Europese Raad, dat de noodzaak geformuleerd werd om te evolueren naar een generiek preparedness-plan. In plaats van een plan op te stellen voor elke ziekte apart. Over deze aanpak is er ondertussen internationale consensus. Ook de EU en de WHO staan dit idee voor. Bij de ebolacrisis in 2014 bleek die conclusie opnieuw erg actueel. Twee jaar geleden gaf de interministeriële conferentie ten slotte haar fiat om zo'n generiek preparedness-plan op te stellen.Is het carrièrepad 'volksgezondheid' voldoende bekend?TA: In gesprekken met kennissen die arts zijn en van wie de kinderen ook geneeskunde studeren, valt het me op dat het aspect 'volksgezondheid' weinig aan bod komt in de opleiding geneeskunde. Studenten leren in eerste instantie een vak aan, beleidsaspecten krijgen minder aandacht. In die zin is het niet evident om jong afgestudeerden warm te maken voor een beroep dat niet erg bekend is. Waarom niet alles wat te maken heeft met volksgezondheid en internationale wetgeving opnemen in de paramedische opleiding? Dat is ook de aanbeveling van de Wereldgezondheidsorganisatie.Om gezondheidscrisissen te beheren, heb je artsen nodig, zegt u. Waarom?DR: Een voorbeeld. Op een avond ten tijde van de antraxalarmen was ik van wacht. Telefoon van de luchthaven: er was wit poeder gevonden in een vliegtuig. Die nacht besloot ik om het vliegtuig in kwestie aan de grond te houden. Niet makkelijk, als je weet hoeveel zo'n operatie kost. Maar je moet recht in je schoenen staan, ook als de procureur des konings je opbelt met de vraag 'of dat echt nodig is'. Zulke beslissingen kan je alleen nemen met een achtergrond als arts, il faut avoir le poids de la décision médicale.Dat vereist toch heel wat ervaring, in die specifieke functie maar ook als arts in het algemeen. Dat kan een - jonge - arts die pas begint op deze dienst wellicht niet.DR: De grote moeilijkheid is dat je met veel onzekerheid moet kunnen omgaan, zeker in het begin van een crisissituatie, dat klopt. Je hebt natuurlijk je bagage, maar als arts kan je ook niet van alles op de hoogte zijn. Tegelijkertijd moet je in staat zijn om snel de juiste beslissingen te nemen. Vandaar het belang om in deze functie terug te kunnen vallen op een groot netwerk. Zo wordt de Risk Assessment Group (RAG) gecoördineerd door Sciensano, het federale onderzoekscentrum. In geval van een sanitaire crisis kan die snel wetenschappelijk advies leveren zodat de RAG de risico's voor de volksgezondheid kan beoordelen.Niet onbelangrijk voor de huidige generatie artsen, om niet te zeggen erg belangrijk: hoe zit het met de work-life balance van een arts in public health?TA: Zoals ik al zei: het is niet altijd crisis. Er zijn ook momenten dat onze teams in stand-by staan: dan moeten er nood- en interventieplannen geschreven worden voor wanneer het wel crisis is (lacht). Uit crisissen in het verleden hebben we geleerd hoe belangrijk een goede voorbereiding is. Overigens: we zijn geen oud ministerie meer, hé. We verwachten niet dat iemand elke dag aan zijn bureau zit. Een gezonde work-life balance is belangrijk voor ons. Maar: op momenten dat het ertoe doet, moet je er wel staan.Tot slot, welke raad heeft u voor artsen die een carrière willen beginnen in Public Health Emergencies?DR: Dat het belangrijk is om met beide voeten op de grond te staan. En daarmee bedoel ik: te voelen wat er leeft op het veld. Toen de ebolacrisis in West-Afrika uitbrak, was de effectiviteit om een screening op de luchthaven op te zetten (België was een van de weinige landen met directe vluchten vanuit de getroffen gebieden, nvdr) wetenschappelijk niet helemaal bewezen. Maar het was een duidelijke eis van de vliegtuigmaatschappijen, de bagageafhandelaars waren bang,... Soms ben je genoodzaakt maatregelen te nemen die ergens tussen ideaal en werkelijkheid liggen (glimlacht).