...
Pas het laatste kwart van de 19de eeuw ontdekte Robert Koch dat bacteriën tbc en cholera veroorzaken. En pas op het einde van die eeuw drong ook het belang door van zuiver drinkwater om de verspreiding van cholera en andere infectieziekten in te dammen. Door een betere hygiëne steeg de gemiddelde levensverwachting bij geboorte van 40 jaar in 1830 naar bijna 67 jaar in 1950. In die periode verschoven ook de doodsoorzaken radicaal. Besmettelijke infectieziekten zoals pokken, cholera en tbc maakten geleidelijk plaats voor ouderdomsgerelateerde aandoeningen zoals hart- en vaatziekten. Onderzoek leert dat de verbetering van de levensstandaard en de gezondheidszorg hierbij fundamenteel waren. Hoe deze epidemiologische transitie precies gebeurde weten we nog niet. Net dat wil het vorige vrijdag gelanceerde project S.O.S. Antwerpen (Sociale ongelijkheid in Sterft) onderzoeken. Het initiatief hoopt antwoorden te vinden op heel wat vragen. Hoe evolueerden sociale verschillen in sterfte in de tijd? Wie profiteerde het eerst van economische en medische vooruitgang? Et cetera... S.O.S. Antwerpen brengt de doodsoorzaken van bijna een half miljoen Antwerpenaren die tussen 1820 en 1946 overleden in kaart. Dat gebeurt aan de hand van een register dat bewaard wordt in het stadsarchief van Antwerpen. Het vermeldt voor elke overledene tussen 1820 en 1946 de doodsoorzaak, samen met de overlijdensdatum, leeftijd, beroep, burgerlijke stand en dies meer. In totaal gaat het over gegevens van bijna een half miljoen mensen. Antwerpen was hiermee zijn tijd ver vooruit. Pas sinds 1851 is elke Belgische gemeente verplicht om de doodsoorzaken van alle sterfgevallen op zijn grondgebied te registreren. De Scheldestad deed dat dus al sinds 1820 en is ook de enige Belgische stad waarvoor het register voor een ononderbroken periode bewaard is gebleven. Omwille van de privacy werden de meeste registers in België in de 19de en 20ste eeuw vernietigd. S.O.S. Antwerpen is een zogenaamd burgerwetenschapsproject. Vrijwilligers verzamelen en analyseren samen met wetenschappers doodsoorzaken. Hiervoor sloegen het Queteletcentrum voor kwantitatief historisch onderzoek, het Instituut voor publieksgeschiedenis van de UGent, het centrum voor stadsgeschiedenis van de UAntwerpen, het stadsarchief Antwerpen en Histories vzw de handen in elkaar. Onder leiding van onder meer de professoren Isabelle Devos (UGent) en Hilde Greefs (UAntwerpen) wil men komen tot één grote digitale databank. Daarmee kunnen gezondheidsontwikkelingen doorheen de tijd nagegaan worden. In een eerste fase zoekt dit burgerwetenschapsproject vrijwilligers die gegevens uit het handgeschreven Antwerps doodsoorzakenregister helpen invoeren. Dat kan van thuis uit, online. In een volgende fase zijn er dan helpende handen nodig om de ingevoerde gegevens te controleren of te koppelen aan andere databanken. En tot slot zoekt S.O.S. Antwerpen vrijwilligers om video- filmpjes, nieuwsbrieven en activiteiten in elkaar te boksen. Informatie en inschrijven kan op www.sosantwerpen.be